Natuurdagboek

Denk je onjuistheden in deze dagboeknotities tegen te komen, meldt dit dan even via mijn mailadres: tineke [at] natuurfragmenten [dot] nl.
Bij voorbaat dank!

Winter 2021/2022

28 JANUARI 2021

Dit weekend kunnen weer tuinvogels geteld en gemeld worden: website VOGELWEEKEND . Het doel is om te komen aan inzichten over de afname, toename, ontwikkeling van vogelsoorten. Ditmaal wordt ook gevraagd om te vermelden wat de merels eten. Kijk daarvoor op de website van SOVON.

In onze tuin houd ik aldoor allerlei ontwikkelingen bij. Zo hebben we deze winter nog geen enkele Putter, Goudvink, Groenling of Staartmees gezien. Een jaar of wat geleden was dat tegenovergesteld. Wat me al twee jaar opvalt: merels pikken niet meer in het gazon naar regenwormen, niet in de winter maar ook niet in de zomer. Ze eten niet meer aan appels of peren. Wat nieuw is: ze vangen in onze vijver waterslakken en watersalamanders.

Ook over het voedsel dat vogels eten ben ik verbaasd. Appels en peren worden door de merels niet aangeraakt terwijl dat voorheen wel het geval was. Vogels kijken van elkaar af waar wat te eten is. Hingen uitsluitend mezen aan de pindanetjes, prompt keken de mussen dit gedrag af. Op de door mij fijngestampte pinda's komen tegenwoordig ook heggenmus en roodborst af, zelfs de merel eet ervan.

Er bestaan zorgen over de afname van het aantal vogels, sommige algemene soorten zijn zelfs zeldzaam geworden of uit ons land verdwenen. Dit jaar wordt onderzoek verricht naar o.a. de voedselkeuze van de merels. Met merels gaat het namelijk niet goed, zelfs al zien we ze deze winter weer verheugend veel want momenteel zijn er ook veel merels die van elders ons land kwamen invliegen.Zelf veronderstel ik dat de som van factoren die het vogelleven nadelig beïnvloeden, de oorzaak van de afnamen zijn. Ons land is in feite één grote gifbelt. Pfas in de bodem, veel teveel stikstof, giftige uitstoot fabrieken, landbouw met jaarlijks 5.000 ton giftige bestrijdingsmiddelen, de bloementeelt idem dito. En ga zo maar door. MEREL

Ik heb wel eens nagedacht over al dat voedsel dat wij de vogels aanbieden: vet, vet en nog eens vet: vetbollen, vetblokken, vogeltaarten, kokosnoten gevuld met vet, vogelpindakaas met vet, dat kan toch nooit gezond zijn voor vogels? En wat te denken van rozijnen die, zo bracht onderzoek recent aan het licht, veel teveel bestrijdingsmiddelen bevatten, en ook nog gezwaveld zijn. Zouden we niet veel meer natuurlijk voedsel moeten verschaffen? Voerdevogels.nl is een goede website die alle mogelijke zaden en zadenmengsels aanbiedt. Waarmee ik maar zeggen wil: dat insecten en vogels verdwijnen gebeurt door ons eigen toedoen.

27 januari 2022

Wat zou toch deze superzachte winter nog verder gaan doen? Onderhand bloeit er steeds meer in de tuin maar toen ik in mijn fotomappen keek, zag ik dat dit niet ongewoon was. Bloeiden in de herfst de roze cyclaampjes, nu zijn de rode aan de beurt. Vrolijk piepen ze verwilderdend door de bladen van de klimop door. Elk jaar worden het er mee. Het knolgewas Cyclaam (Cyclamen) is een soort uit de sleutelbloemfamile, al zou je dat niet meteen zien. Overigens heeft het niet veel overeenkomsten met andere sleutelbloemsoorten.

De Primula's beginnen ook te bloeien. Een heel dankbare en plezierige plant in de tuin want hij is makkelijk en betrouwbaar. De naam komt van Primus wat eersteling betekent. Ze bloeien in het nieuwe jaar bij afwezigheid van vorst. Na koude winters verschijnen ze pas in het voorjaar. Er is veel mee gekweekt en je kunt ze nu ook al in potjes kopen. Maar dat zijn geen tuinprimula's zoals deze.

Deze Primula kwam oorspronkelijk uit de tuin van een kennis die mij er een stukje van gaf. Toen bloeide hij rood maar in onze tuingrond werd hij roze. Vanaf de herfst bloeit, en bloeit hij maar door. Een wonderbaarlijke verschijning in de wintertuin.

22 januari 2022

De Japanse wasbloem (Kirengeshoma palmata), ook wel Geel wasklokje genoemd, blijft zijn zaaddozen behouden tot ver in het jaar. Zolang het niet vriest staan ze fier overeind. Vaak zitten de mussen in de takken te wachten tot ik 's ochtends zodra ik opgestaan ben, de zaadbak weer vul. De foto is van een week of wat geleden toen er rijp te zien was.

Dit jaar ligt voor het eerst de grond onder de plant bezaaid met de witte zaden. Nog nooit eerder gezien hoewel de plant er zó lang staat dat ik me niet eens meer kan herinneren wanneer ik hem plantte. Het moet haast wel met de temperatuur te maken hebben die nog steeds niet echt winters is. Ik zocht eens op het internet hoe het zit maar op de websites waar de plant beschreven en/of aangeboden wordt, lees je niets over vermeerdering van zaden. Je lijkt ze alleen te kunnen kopen bij Vreeken: Zaaien: april-juli, eerst op een warm plekje; als na 4 weken nog geen kieming is, dan het zaaisel een koudeperiode (koelkast) geven van 2-4 weken. Opnieuw in de warmte moet kieming volgen, anders het koelproces herhalen. Blijkbaar is het een hele klus om ze aan de praat te krijgen.

Ooit, toen ik nog jong en op een keer verliefd was, zeiden mijn vriendinnen: "waar het hart van vol is stroomt de mond van over". Dat was een halve eeuw geleden en ik ben nog steeds met datzelfde vriendje. Maar ik heb er een tweede bij: dit roodborstje. Telkens ben ik weer verrukt als hij me benadert, zoals vanmorgen toen ik de zaden van de Kirengeshoma stond te fotograferen. Ik weet al dat hij het is als ik opeens vlak langs mijn hoofd zijn zoevende vleugels hoor. Hij ging op een halve meter afstand zitten op een plantensteun en wist dat van mijn kant actie zou volgen. Toen ik naar binnen ging om wat lekkers voor hem te halen, vloog hij alvast naar de grond waar hij afwachtend ging zitten kijken. Zo lief, oh zo lief....!

De tuin staat vol sneeuwklokjes die staan te popelen om open te gaan. Maar het is te grijs, te zinloos om energie te verspillen. Als het zonlicht komt zullen ze hun bloemblaadjes uitspreiden en toegang geven aan de eerste bijen om hun nectar op te halen. Maar wanneer? Het blijft maar grijs....

17 januari 2022

Al zes dagen geen berichtje geplaatst in dit dagboek. De eindeloze rij grijze, mistige dagen die al begonnen in november eisen wel hun tol zo langzamerhand. Ik denk dat iedereen wel snakt naar een weekje zonneschijn. De winter houdt zich nog steeds koest, er inspireert niets buiten.

In het bos is het een droevige toestand, daar wil ik momenteel liever niet dan wel zijn. De vele zwijnen op de Veluwe maken een verschrikkelijke toestand mee. Er waren afgelopen herfst beukennoten noch eikels en de dieren "sterven bij bosjes", volgens het relaas van een boswachter. Vanmorgen wederom een item over dit onderwerp op de radio. Een andere boswachter vertelde over een dood zwijn dat hij aantrof. Aan de sporen in het zand kon hij afleiden dat het dier niet eens meer op zijn poten had kunnen staan en zich met zijn voorpoten naar een plek onder een boom had gesleept om te sterven. Op de televisie zag ik pas dat er een voedselbank voor huisdieren bestaat. Huisdieren laten we niet verhongeren, voor dieren in de natuur gelden andere maatstaven: dit is een puur natuurlijke gang van zaken, zei de boswachter, andere beesten kunnen weer leven van het dode zwijn. Hij vergat erbij te vertellen hoe vreselijk de hongerdood is...

Vanmorgen zag ik na lange tijd weer een bosmuisje. Ik weet niet of het om onze tuinmuis ging die er weken lang was in de herfst. De Bosmuis had ook honger en hij waagde zich vanuit zijn veilige beschutte plekje in de open ruimte, daar lag immers voedsel. Maar dat vond hij heel erg eng. Ontzettend schichtig en steeds snel heen en weer rennend propte hij met zijn "handjes" de havermoutvlokjes in zijn bek en sprong weer naar zijn holletje dat zich vermoedelijk in het isolatiemateriaal onder onze vloer bevond.

Behalve grote uitpuilende ogen heeft een bosmuis ook grote oren. Dat maakt hem schattig om te zien. Ik zou hem wel even in mijn handen willen nemen, maar dat gaat nooit lukken. Een bosmuis is onvoorstelbaar alert, niets ontgaat hem en bij de minste beweging of nadering van iets dat vliegt, is hij al weg.

10 januari 2022

Al twee dagen hoor ik koolmeesjes uitbundig roepen. Hun drietonige roepjes geven aan dat in hun lijfjes al geregistreerd wordt dat het daglicht van kleur verandert, het zonlicht warmer wordt en dat de dagen weer beginnen te lengen. Een puur wonder hoe allerlei hormoontjes in die vogellijfjes binnenkort weer wakker worden en de vogels veranderen in paarlustige koppeltjes. Maar zover is dat laatste nog niet, de winter moet nog komen en wat zal die in petto hebben?

De weermannen beloofden een nachttemperatuur tegen het vriespunt, misschien een graadje vorst. (Het is maar naar wie je luisterde). Maar vanmorgen vroeg was de wereld toch weer aardig wit geworden en de zaaddozen van de Kaardenbol waren mooi berijpt. Helaas verscheen er nog geen enkel puttertje om ze leeg te peuren. Hopelijk komt dat nog, ik heb de planten speciaal voor hen gepoot.

Tussen de wal en het schip geraakt: een heel klein potje met tulpenbolletjes was op de grond gevallen en lag al bijna een jaar onder een struik. Ik was verbaasd over hoe ver de bolletjes alweer waren uitgelopen. In de tuingrond verdwijnen meestal bolletjes die ik poot maar in zo'n klein potje kunnen ze het nog overleven.

9 januari 2022

Dit is het Jaar van de Merel en er gaat onderzoek gedaan worden naar de reden waarom het met de merelstand niet goed gaat, ook al lijkt het Usutuvirus uit ons land verdwenen te zijn. Ik vraag me af of daarbij ook gekeken wordt wat wij de vogels allemaal aanbieden in de winter. Onlangs werd bekend bijvoorbeeld, dat rozijnen - en merels zijn daar dol op - in toenemende mate met meerdere pesticiden besmet zijn. En wat zou er voor vet in die vetbollen zitten? En is al dat vet sowieso wel goed voor een vogel? Het is immers zeer onnatuurlijk voedsel. Mensen krijgen van teveel vet verstopte vaten, wie weet is dat bij vogels ook wel zo. Het zou interessant zijn dat mee te nemen in de onderzoeken.

Weer zoals we dat de laatste weken hebben, is funest voor veel diertjes die een hol in de grond hebben. De aanhoudende regen maakt de bodem kletsnat en muizenholletjes lopen maar zo vol bij een venijnige stortbui. Dieren, of het nu overwinterende insecten of kleinere zoogdieren zijn, hebben van al dat vocht veel te lijden. Voor vogels is er in menig tuin van alles te vinden op de welvoorziene voertafels of -planken maar ook daar is er niet altijd garantie voor een veilig leventje. Want wat gebeurt er daar met sommig vogelvoer. Vanmorgen heb ik een vergeten netje met pinda's weggehaald dat ik daar eerder had opgehangen om er wat foto's van te maken bij mezenbezoek. Het zag er smerig uit, kleverig en verspocht en dat kan toch nooit goed zijn. Bij het huidige weer zou je die netjes regelmatig moeten inspecteren. Beter is het om de pinda's in de dop te geven of los, zonder netje. En stamp je ze fijn dat kunnen ook de kleinste vogelsnaveltjes ze aan.

Afgelopen herfst heb ik heel veel Robertskruid uit de tuin verwijderd aangezien het enorm was gaan overheersen. Momenteel ontkiemen er overal nieuwe plantjes dus er komt genoeg weer terug. Bij vorst zal het bevriezen maar er zit genoeg zaad in de grond dat in het voorjaar weer tot planten opgroeit.

Het mooi gemarmerde en frisse blad van de Italiaanse aronskelk is ook weer aan het ontluiken. Dat kan wel de nodige vorst doorstaan dus vormt het een heerlijk frisse noot in de tuin.

Hetzelfde geldt voor het blad van de tuincylaampjes die in de late herfst in bloei komen. Als de bloempjes verdwenen zijn verschijnt het prachtige groene blad. Een paar knolletjes in de grond en na een jaar of wat hebben ze zich al tot een grote plek uitgebreid. Tweemaal plezier voor de prijs van een.

6 januari 2022

Vandaag ontdekte ik bloemen in de struikkamperfoelie (Lonicera fragrantissima). Vorig jaar was dat pas een eindje in februari maar bloei kan voorkomen vanaf december tot in maart. Het is afhankelijk van de winterse temperatuur en die is tot nu toe betrekkelijk zacht. Als de struik later bloeit kunnen bijen en hommels ervan profiteren, hetgeen ze dan ook graag doen. Op dit moment kunnen de bloemen zoveel stuifmeel aanbieden als ze willen maar dit gaat helaas verloren. Ik ontdekte ook dat de Italiaanse aronskelk al veel nieuw gemarmerd blad heeft gemaakt en de sneeuwklokjes schieten elke dag een stukje omhoog.

5 januari 2022

Het nieuwe jaar begint al meteen slecht nu er een zeer besmettelijke variant vogelgriep rondwaart. Het verontrustende is dat dit niet meer als voorheen in een bepaalde tijd van het jaar gebeurt maar inmiddels het hele jaar rond. Schokkende berichten volgen elkaar op over al dan niet preventieve ruimingen van gigantische aantallen kippen en vleeskuikens: 69.000, 177.000, 120.000, het zijn duizelingwekkende getallen in veel te grote en overvolle schuren! Ook elders in de wereld maakt de vogelgriep slachtoffers. In het noorden van Israël werden in een vogelreservaat 5.000 dode kraanvogels aangetroffen. De vogels streken hier vanuit heel Europa neer. Er wordt gesproken over "de grootste natuurschade in de geschiedenis van Israël. Er bestaat zeer grote ongerustheid over de vraag hoe dit verder gaat.

Er zijn opvallend veel heggenmusjes (Prunella modularis) in de tuin; kleiner dan mussen maar ongeveer net zo gestreept op de vleugels. Hetzelfde dat ik recent schreef over de Zwarte mees, is ook "de staat van instandhouding als broedvogel" matig ongunstig. In het noordoosten van het land zijn deze vogels wat schaarser van elders. In een koude winter heeft de soort nogal te lijden door koude en voedselgebrek. En juist nu is op basis van gegevens van het Amerikaanse World Climate Service berekend dat de winterverwachting voor 20220 koud, droog, met in de tweede helft mogelijk langdurig winterweer is. Daarvoor worden allerlei oude en nieuwe rapporten vergeleken, situaties op de Noordpool, enzovoort. Gelukkig blijft het toch grotendeels gokwerk en niet elke weerkundige gelooft in deze voorspellingen.

Een onfortuinlijke rups van de Agaatvlinder vond op deze muur z'n eindje. Zomaar doodgegaan, lijkt het. Een aantal pootjes zitten nog vastgehecht aan het steen, het lijf is leeggelopen gezien de grote donkere druppel aan zijn kop. Jammer, weer een paar vlinders minder.

1 januari 2022

Wat heerlijk, weer een nieuw jaar waarin de dagen weer lichter worden en de natuur in het verborgene druk bezig is met het vormen van nieuw leven waarvan nu reeds de eerste tekenen te zien zijn. Dit is mijn persoonlijke wens voor dit nieuwe jaar: groei, voortschrijdend inzicht en het nodige zelfonderzoek dat ons op het rechte pad zal houden.

31 december 2021

Een witte meeuw uit blauw azuur
in 't vroege uur besproeide mijn hoofd.
Hij deed het puur naar de natuur
maar ook omdat hij het had beloofd
aan Onze Lieve Heer van wie hij had vernomen
geef jij de zegen deze keer, ik kan er niet toe komen.

Dichter: Laurens Petri († 1924)

2021: Klimaat code rood, oorlogen, hongersnoden, watersnoden, vluchtelingencrisis, stikstofcrisis, bodemcrisis, energiecrisis, verwoesting regenwouden en biotopen, voortgaande afname biodiversiteit, viruspandemie, ernstigste vogelgriep ooit, uitsterven wilde dieren....
Wat betekenen dit jaar "de beste wensen"!

30 december 2021

Dat de Primula in de tuin zo vol bloemen zit op dit tijdstip is uniek. Elk jaar als het nog niet zo winteren wil, verschijnen er wel een paar bloempjes maar dit keer lijkt de plant totaal de kluts kwijt te zijn en bloeit hij alsof het voorjaar is.

Overal hangen de katjes weer aan de wilgen en dat is een normaal verschijnsel. Deze vroegbloeier heeft geen insecten nodig voor de bestuiving maar gebruikt daarvoor de wind. De katjes die ik nu zie bungelen aan de takken zijn nog niet gereed voor de verspreiding van het stuifmeel en ik kon dan ook nog geen enkel vrouwelijk bloempje op de takken ontdekken. Man en vrouw moeten natuurlijk wel op elkaar afgestemd zijn, anders wordt het niks met de hazelnoten.

Sinds de kerstdagen zit er van tijd tot tijd een Zwarte mees (Periparus ater) op de voertafel en bij de pindakaaspot, en dat zie ik nog maar zelden in de winter. Het gaat ook niet goed met dit vogeltje dat een typische soort van het naaldbos is en dat qua aantal langzaam minder wordt in onze bossen. Naaldbomen kunnen niet tegen de droogte waar we de laatste zomers mee te maken hebben en ook de kever Letterzetter tast de verzwakte bomen aan. Al heel wat naaldboompercelen zijn om die reden gekapt, ons bos moet meer gemengd worden met vooral sterke loofbomen die goed tegen de klimaatverandering bestand zijn.

Zwarte mezen komen vooral op de zandgronden voor. In de winter schakelen ze over van allerlei insecten op zaden want de eerste zijn in deze tijd nauwelijks nog te vinden voor de vogels. Wie dus zaden serveert in zijn of haar tuin en in de buurt van bos woont, kan de Zwarte mees verwachten. De vogel mist de felle kleuren van pimpel- en koolmees maar heeft daarvoor in de plaats een aardig kettinkje van witte vlekjes op de zwarte vleugels gekregen, net of het met een fijn schilderskwastje daar is neergezet. Elk jaar gaat deze mezensoort met 5% achteruit en staat de instandhouding als broedvogel tegenwoordig te boek als "matig ongunstig". Tijdens de winter wordt onze populatie tijdelijk aangevuld met vogels uit het oosten, tot uit Rusland toe.

De groene moslagen op de tegels van ons terras bestrijdt ik altijd met heet water. Dat gaat prima, op een natuurlijke manier, zonder chemische verdelgingsmiddelen. Pas deed ik dat ook op de oprit voor de garage. Na begieten met een ketel kokendheet water verkleurde het mos na een paar dagen naar knaloranje. Mijn conclusie was dat dit te maken moet hebben met de koude en de vorst want deze verkleuring had ik niet eerder gezien. En nu de buurt maar denken dat ik met een natuuronvriendelijk middeltje aan de gang geweest ben....

28 december 2021

In november kregen alle leden van onze tuinclub een cadeautje van het bestuur: een zakje Paperwhite bloembollen. Als we ze meteen zouden planten, zouden ze met kerstmis bloeien. Ik heb hun ontwikkelingen nauwgezet gevolgd en was er van onder de indruk. Over het algemeen neem je zulke dingen gewoon voor lief maar daarmee doe je een bloembol tekort. Precies op de "afgesproken tijd" kwamen de knoppen tot ontwikkeling. Bedenk daarbij dat zich in elke knop, of het nu een bloembol of een boomtak is, in aanleg een miniatuurvorm van een volledig blad of een volledige bloem bevindt. Maar dat alles verloopt buiten in de natuur natuurlijk volgens de regels van de seizoenen, terwijl in ons warme huis de ontwikkeling wordt opgejaagd.

Een dag na de eerste zichtbaarheid van de bloemen, kwamen de eerste al uit. Niet allemaal tegelijk maar beurtelings en je kunt volgen dat de ontwikkeling langzaam maar zeker de hele dag doorgaat.

Weer een dag later stonden de stengels in volle glorie te pronken. Gedurende de nacht worden de bloeihormonen aangemaakt. Naarmate de plant genoeg van die hormonen ontwikkeld heeft wordt de bloeifase in gang gezet. Het is een uitermate ingewikkeld proces dat heel veel onderzoek gevergd heeft om ontrafeld te worden. Bloeihormoon bestaat wel maar eigenlijk gaat het om een eiwit (florigeen) en de balans tussen twee specifieke eiwitten bepaalt of een plant al dan niet bloeit. Maar ook daglengte en lichtkleur spelen een bepalende rol.

Uiteindelijk verschenen er 7 bloemen aan een steel. Een knopje in het midden bleef nog gesloten om wat later ook open te gaan. Wat zijn ze mooi en smetteloos wit! En opeens dacht ik: wat zou het toch geweldig zijn als we als mensen maar een déél van die enorme groeikracht zouden hebben, en dat we die zouden kunnen inzetten bij zorgen en tegenslag. Dat wens ik hierbij de lezers van dit dagboek van harte toe in de komende tijden.

24 december 2021

Voor de tweede achtereenvolgende keer een geminimaliseerde kerstviering. Wederom niet samen met de hele familie. Ik zal ze missen en hoop dat het volgende jaar meer plezierigs voor ons en iedereen in petto zal hebben. Maak er maar iets van en heb ondanks alles behaaglijke dagen!

22 december 2021

Gisteravond passeerden wij een memorabel moment in onze aardse geschiedenis. Het gebeurde op 21 uur, 21 minuten en 21 seconden op de 21ste dag van het 21ste jaar van de 21ste eeuw. Een moment om terug te zien; wat hebben wij de aarde aangedaan met uitputting, vervuiling van bodem en lucht, het verdwijnen van schrikbarend veel insecten, het verwoesten van biotopen van dieren door het kappen van bossen en oerwouden...! En wat gaan wij en onze nazaten doen met de toekomst?

Op deze tweede vorstdag even het bos ingedoken. De rijp had zich uitgebreid, dankzij bevroren mist die zich afzette op takken en bladeren. Altijd weer een prachtig gezicht, die winterse jas die het bos aangetrokken heeft.

Hier en daar was ook weer ijshaar te zien. Ik kon het niet nalaten van dit stukje natuurfenomeen een beestje te maken....

Al snel focus ik weer op de blaadjes, al die verschillende vormen die nu zo mooi versierd zijn. Rijp zet zich als eerste af op de randjes van het blad.

De toppen van de takken naaldhout zien er feestelijk uit. In het bos klonken rondom de geluiden van roffelende spechten.

21-12-21: Het is winter geworden. Het was maar een heel dun lijntje waarmee Koning Winter deze nacht zijn handtekening zette bij de aanvang van zijn seizoen. De eerste keer dat in dit najaar het gazon licht berijpt was; zeker hier aan de Oost-Veluwezoom geen matige maar lichte vorst. Maar dit kan in het buitengebied anders zijn natuurlijk, daar ben ik zo vroeg op de dag niet geweest.

Snel in nachtkleding de tuin door om te zien of er iets moois vast te leggen was. Een bloeirestant van de Gulden roede bleek veranderd in een witte pruik.

De bloemknop van de Mahonia nog gesloten en omhuld door rijp.

Mijn Roodborstvriendje vloog in beeld terwijl ik een blad fotografeerde. De vogel had honger, dat was wel duidelijk. Snel een vetbol gepakt en terwijl ik dat harde ding voor hem fijn kneep, zat hij te wachten tot hij aan de maaltijd kon beginnen.

Tekens weer word ik geraakt door dit vogeltje dat om de een of andere reden begrijpt dat ik niets kwaads in de zin heb, en telkens weer komt aangevlogen zodra ik buiten kom. Zo'n kwetsbaar diertje vliegt regelrecht je hart binnen door het blijk geven van dat onvoorwaardelijk vertrouwen.