Natuurdagboek

Denk je onjuistheden in deze dagboeknotities tegen te komen, meldt dit dan even via mijn mailadres: tineke [at] natuurfragmenten [dot] nl.
Bij voorbaat dank!

Herfst 2022

27 september 2022

Nu de ene bui na de andere verschijnt, kun je je bijna niet meer voorstellen hoe kortgeleden de zomer nog hoogtij vierde. Het is echt herfstig geworden maar ook wat bizar. Nooit eerder bleef de Hemelsleutel zonder bloemen en ook op de herfstasters zijn zomervlinders niet meer te zien. Wat een enorm verschil met vorige herfst.

Afgelopen zondag maakte ik meteen weer gebruik van de mooie dag en ging nog even naar mijn volkstuin. Ik zat een poosje bij mijn vijvertje te kijken toen ik naast de inmiddels vier jonge groene kikkers, ook nog een juveniele bruine zag rondscharrelen.

En ook zag ik een Veldsprinkhaan op wat verdord blad. Moeilijk op naam te brengen, deze beestjes. Bij het zoeken naar een naam zag ik meerdere die er precies hetzelfde uit leken te zien maar toch met verschillende namen. Veldsprinkhanen hebben als soortnaam Chorthippus.

De Kleine parelmoervlinder vloog nog steeds, ik zag zelfs een parend stel, helaas buiten het bereik van de camera. Het Klein koolwitje houdt het nog steeds uit maar de aantallen worden duidelijk minder. Een beetje nazomeren zit er helaas niet in.

Op de volkstuin bloeit nauwelijks nog iets. Een paar bloemen in de Mexicaanse zonnehoed, de herfstchrysanten willen wel maar lijden erg onder de regenbuien, en hier en daar staat nog een bloeiend plantje van de Stijve klaverzuring (Oxalis stricta). Als het weer mistroostig wordt, vouwt het de in drieën gedeelde blaadjes samen. Voor mijn gevoel krimp ik vanbinnen ook altijd wat bij dit grijze weer....

Nu de temperatuur steeds meer daalt en de nachten soms behoorlijk koud zijn, vliegen er steeds minder insecten. Op de Japanse wasbloem (Kirecheshoma palmata) zag ik vandaag nog een bijtje foerageren.

De enige die er echt lol in heeft is nu de mooie dahlia Magenta star die ik dit voorjaar van iemand kreeg. De hele zomer stond hij slechts miezerig te bloeien maar nu steekt de ene bloem na de andere de kop op tussen het donkerbruine blad. Lang leve de regen!

25 september 2022

In onze tuin en in mijn volkstuin zijn geen spinnen en/of webben te zien. Ook in het bos heb ik ze niet ontdekt. Mijn conclusie is dat er heel weinig kruisspinnen zijn in deze nazomer/herfsttijd. Maar wie ben ik, denk ik dan, en zou het elders anders zijn? Dat ben ik eens gaan uitzoeken en ik stuitte op een groot onderzoek dat in de nazomer van 2019 werd gedaan naar de Kruisspin (Araneus diadematus). Het was een grootschalig onderzoek op twintig locaties in Zwitserland.

Hier de resultaten uit het onderzoek: De aantallen lagen meer dan 99% lager dan veertig jaar geleden. Hoewel populaties van ongewervelden van nature sterk kunnen fluctueren, staat vast dat de gemiddelde populatiedichtheid van deze spin is gedaald tot aantallen die veel lager liggen dan wat men bij natuurlijke fluctuaties kan verwachten. De Zwitserse data bevestigen de eerder anekdotische waarnemingen van Vlaamse waarnemers, die zagen dat vanaf de herfst van 2018 kruisspinnen schaarser dan ooit waren. Die vaststellingen suggereren dat dit patroon wijdverspreid is en niet beperkt tot deze regio.

Eerdere onderzoeken door de Universiteit van Gent, die in Oost-Vlaanderen werden gedaan, toonden hetzelfde beeld: de oorzaak lijkt te liggen in de afname van prooien. Spinnen zijn bijna geheel afhankelijk van insecten. Uit het Zwitserse onderzoek bleek dat ondervoede spinnen veel minder stevige webben maakten. Een mogelijk andere oorzaak van de afname zou ook kunnen liggen in de klimaatverandering met de huidige lange droge perioden en soms zeer hoge temperaturen die samengaan met de afname van bloeiende planten en het daarvan afhankelijke insectenleven. Foto: Gehaakte blinker (Heliophanus cupreus).

Twee jaar geleden stond het volgende bericht in het AD: "In 2015 werden er gemiddeld nog 24 kruisspinnen per tuin waargenomen. Dit was in 2016 zelfs 37. Daarna gaat het hard achteruit. In 2018 gaat het om nog maar acht kruisspinnen per tuin. In 2019 en 2020 zijn het er zes. Ook in andere Europese landen is een flinke achteruitgang te zien". Maar het gaat niet alleen om kruisspinnen, die vormen een indicatie. Het blijkt van mij dus helaas geen verbeelding, geen kwestie van niet goed kijken. Het wordt al langer door wetenschappers bevestigd dat we leven in een tijdperk van een wereldwijde ineenstorting van insectenpopulaties, zo las ik ergens. Ik word er als waarnemer vaak mistroostig van. Foto: Eikenspringspin (Ballus chalybeius)

23 september 2022

Ik ben maar eens in het bos op zoek gegaan naar paddenstoelen, de herfst is immers begonnen. Ik betwijfelde of die er zouden zijn aangezien de bosbodem nog maar een paar regenbuien heeft gekregen. Het is best mogelijk dat door de hitte en droogte van de voorbije zomer de myceliums van de zwammen erg te lijden hebben gehad, misschien zelfs verdroogd zijn. Ik vond dan ook alleen een paar zwammen die op dood hout leven. De Reuzenzwam vond ik, en verse elfenbankjes. De Bleke oesterzwam (Pleurotus pulmonarius) was er ook een van. Op z'n mooist als ze nog vers zijn.

Verder nog de Roodgerande houtzwam (Fomitopsis pinicola). De kleuren kunnen, afhankelijk van de leeftijd erg variëren. Zijn rimpelige uiterlijk toont aan dat dit al een oude, meerjarige zwam is. Je vindt hem meestal op naaldhout, hier echter op een dood stuk hout van een beuk.

Aan de onderkant van de zwam hingen druppels. Guttatie is het verschijnsel dat aan de rand van de zwam het water naar buiten drukt. Het ontstaat bij hoge luchtvochtigheid en het komt hoofdzakelijk bij houtzwammen voor.

Een leuke bijvangst op de zwam, deze snuitkever genaamd Eikengalboorder (Curculio villosus). De larven van deze kever leven uitsluitend van de larven van de Aardappelgalwesp. In die gallen leven de larven van de genoemde wesp maar door voedselconcurrentie met de larven van eerstgenoemde, sterven die. Hyperparasitisme wordt dat genoemd. De volwassen kever leeft in eiken. Snuitkevers zijn heel grappig om te zien.