Natuurdagboek

Denk je onjuistheden in deze dagboeknotities tegen te komen, meldt dit dan even via mijn mailadres: tineke [at] natuurfragmenten [dot] nl.
Bij voorbaat dank!

Winter 2020/2021

1 maart 2021

Vorig jaar zag ik ze helemaal niet, nu verscheen er een solitaire man Goudvink (Pyrrhula pyrrhula) die zich tegoed deed aan de zaden van de Clematis. Daarna pikte hij nog wat aan de knoppen van de Krentenboom. Het verbaasde me dat hij alleen was. Goudvinken vormen paartjes voor het leven en eigenlijk zag ik nooit eerder een vrijgezellen exemplaar in de tuin. Ik word soms weemoedig als ik in mijn oude fotomappen weer zie hoeveel er jaren geleden op de voertafel zaten. Overigens is de Keep er ook nog dagelijks, eigenlijk ook een soort die in groepen leeft.

Vorig jaar hadden we last van heel veel motjes in huis en dat ging tot ver in de herfst door. Het ging toen om de Indische meelmot die nogal eens voor overlast zorgt door zich voort te planten in je voedselproducten. Sinds het zachte weer vliegt er nu 's avonds af en toe een andere soort mot. Welke het is weet ik niet. Tegen mijn principes (ik breng alles buitenshuis) sla ik ze dood tussen mijn handen en zie dan pas hoe het slachtoffer er uitziet. Dit motje had mooi gekleurde vleugeltjes.

Hoewel het pas de eerste dag van maart is, zijn de vroegbloeiende botanische krokussen alweer uitgebloeid. Gelukkig zijn er ook weer opvolgers. De Krokus staat voor lente en een nieuw begin; ze is de bloem van Aurora, de dageraad en het begin van het licht.

Er zijn ontzettend veel mooie krokussen te koop bij gespecialiseerde handelaren. Sommige soorten doen het prima in onze tuin, andere verdwijnen, zoals de prachtige Safraankrokus. Deze soort wordt grootschalig in het verre oosten geteeld vanwege het peperdure saffraan. Uit je eigen exemplaren kun je de rode stampers halen en drogen. Dat moet dan in de oven op 50 graden, je kunt het vervolgens slechts een maand bewaren. Ik denk niet dat er een tuinier te vinden is die dat doet.

Nu ook de eerste botanische Narcis in de tuin. En daarbij zal het wel blijven, vrees ik. Ik ben niet zorgzaam genoeg voor die bolletjes en lees dat je speciale meststoffen bij het planten moet toevoegen en dat ze op een zonnige plek willen staan. Helaas zijn die warme plekjes er maar spaarzaam. Ze zijn wel heel leuk, die kleine soorten; eigenlijk vindt ik alle bollen en planten met kleine bloempjes leuker dan de rest.

25 februari 2025

Wat hebben we een verrukkelijke week cadeau gekregen! Een heel welkom voorproefje van de komende lente! Ik heb wat geknipt en opgeruimd in de tuin maar met mate, de winter is nog lang niet voorbij; je zou het bijna vergeten. Op de klimop werden lieveheersbeestjes wakker en lieten zich opwarmen door de zon. Veel zevenstippelige kevertjes (Coccinella septempunctata) zoals hier.

Ook waren er opvallend veel viervleklieveheersbeestjes (Exochomus quadripustulatus). Ze behoren tot de groep Kapoentjes (Coccinellidae), zeer kleine kevertjes van slechts een paar millimeter. Deze bleken zo beweeglijk dat er geen mooie foto van te maken viel maar ik geef mijn poging niet op. Eitjes worden gelegd in de eizakken van wollige dopluizen (Pulvinaria) zodat de uitkomende larven meteen volop te eten hebben; zo'n eiverpakking bevat zo'n 200-300 eitjes. De volwassen kevers voeden zich met schild- en dopluizen.

Heerlijk om ook weer de Zanglijster in de tuin te zien. Deze zelfgemaakte betonnen drinkbak die door een volkstuinmaatje werd afgedankt en nu in onze tuin staat, heeft al heel wat leuke vogelmomentjes opgeleverd. Allerlei vogelsoorten kon ik zo vanuit huis fotograferen.

Het is verbazend hoeveel merels er weer zijn; dat is een gunstige ontwikkeling na de slachting die er volgde toen het Usutuvirus ons land binnenkwam. Maar het valt me ook op hoe de mannetjes in de meerderheid zijn en vrouwtjesmerels maar weinig te zien zijn. Ik hoorde het ook van anderen die dit constateerden.

21 februari 2021

De afgelopen week had ik niet veel tijd me met de natuur bezig te houden, maar wat een enorm verschil in de korte periode tussen ijs en sneeuw naar zon en lenteverschijnselen. De mens heeft er weer zin in, dat is duidelijk buiten waar te nemen. En hoe verbazingwekkend om te zien hoe planten - al dan niet in bloei - hun leventje weer doorzetten alsof er geen barre vorst is geweest. Te danken aan de dikke laag isolerende stuifsneeuw die de bodem behoedde voor de kou.

De honingbijen reageren meteen op de verkwikkende temperatuur en hebben alweer zoveel stuifmeel verzameld dat lijfjes en korfjes aan hun pootjes boordevol zitten.

Twee dagen nadat de ergste sneeuw weer was weggesmolten zag ik dit Winterkoninkje (Troglodytes troglodytes) in de tuin en daar was ik de hele dag blij om. Deze kleine vogeltjes hebben een enorme klap gekregen door de vorst- en sneeuwperiode maar "ons" Klein Jantje heeft het gered!

Deze man Keep (Fringilla montifringilla) lijkt niet veel zin te hebben de lange terugtocht naar zijn noordelijke broedgebied aan te vangen. Ik zie hem nog elke dag op de voerplank, hij is verzot op de zonnebloemkernen. Of het echt steeds dezelfde is weet ik natuurlijk niet, misschien verbeeld ik het me maar.

Dit zangvogeltje uit de vinkenfamilie beschouw ik als een echte winterbonus want deze Sijs (Carduelis spinus) is de eerste die ik deze winter zie. De twee vorige winters waren ze er helemaal niet, de winters daarvoor zaten ze altijd met vele op de voerplank. Sijsjes vliegen meestal in grote groepen, dat dit een eenling was, vond ik wel apart. De lente maakt vol enthousiasme haar entree met volop vogelzang, bloeiende bollen en planten en.... heel blijde mensen!

16 februari 2021

Zou ooit de sneeuw zo snel weggesmolten zijn als dit keer? De eerste drie foto's maakte ik gisteren. De tuincyclamen staken boven de sneeuw uit alsof er niets gebeurd was. Ongelooflijk! Er was strenge vocht, er viel een dikke sneeuwlaag. Dit had ik niet verwacht.

Snel dan ook maar even de bloembak weghalen die ik ter bescherming over mijn dierbare primula's had gezet. En zie daar, die kwam ook al bloeiend en wel tevoorschijn.

De sneeuwklokjes gaan onverstoorbaar verder waar ze een dikke week geleden waren: keurig rechtop. Dat geeft aan hoe luchtig de sneeuwlaag was en de enorm isolerende werking die daarvan uitging.

Vanmorgen zag ik hoe de mussen weer met een heel stel aan het badderen waren in het dooiwater op de garage. Het zag er uit alsof ze dit ritueel enorm gemist hadden.

Even werd de naderende lente een halt toegeroepen, maar wat heerlijk dat die nu weer zo voel- en merkbaar is!

14 februari 2021

De Afrikaanse varkenspest waart niet rond in onze vaderlandse bossen maar toch moeten er zoveel mogelijk zwijnen worden afgeschoten om dit te voorkomen, zo stelde minister Schouten vorig jaar. Zelfs de drijfjacht is voor dit doel weer toegestaan. Op de Veluwe leven al jaren onbeheersbare hoeveelheden zwijnen en het beoogde afschot wordt nooit gehaald. Je kunt je dus afvragen of de huidige vorm van beheer wel zinvol is. Feit is evenwel dat deze groep dieren gedurende het hele jaar opgejaagd en afgeschoten wordt.

De Partij voor de Dieren en de SP hebben een voorstel gedaan om per direct Haas en Konijn van de jachtlijst te krijgen en kregen daarbij een meerderheid van de Tweede Kamer achter zich. Reden was dat deze dieren inmiddels op de Rode Lijst beland zijn. De minister vond dit niet direct nodig omdat de knagers niet als bedreigd maar slechts als gevoelig op de lijst staan. Ze wil eerst meer onderzoek. De jagersvereniging is faliekant tegen en dreigt zelfs naar de rechter te stappen. Zij beweren dat hazen en konijnen nog altijd wijdverspreid zijn en wijzen naar een Benelux-overeenkomst voor jacht en wildbeheer die 60 jaar geleden werd ingevoerd.

De Konikpaarden in de Oostvaardersplassen hebben dankzij de felle protesten van de bevolking tegen het laten verhongeren in de winter, het nu een stuk beter. In deze barre winterse omstandigheden worden de paarden bijgevoerd. Of dat een kwestie is van nader inzien of de vrees voor nieuwe protesten, wordt er niet bijgezegd. De populatie werd weliswaar uitgedund maar door nieuwe aanwas zullen er ongetwijfeld opnieuw problemen ontstaan. Hetzelfde geldt natuurlijk voor de edelherten.

Op deze zonnige dag toch ook maar even een vrolijker bericht. Deze foto werd me toegestuurd door een tuinclubmaatje die tijdens het voeren van de vogels deze bloeiende krokus zag, die met bloem en al vanonder de dooiende sneeuwlaag tevoorschijn kwam. Een hoopvol teken van de naderende lente.

13 februari 2021

Wind en heel lichte dooi hebben al veel sneeuw van de takken verwijderd. De winterliefhebber vindt dat jammer, maar de ander is blij dat er weer kleur en fleur te zien is over een paar dagen. Vanmorgen hoorde ik de Roodborst en de Vink alweer zingen. Daglengte, zon en oplopende temperatuur activeren weer de voorjaarshormonen en dat stuurt de zang weer aan. Of zouden ze dat zingen ook gewoon fijn vinden?

Gisteren zag ik deze merelvrouw zitten, in elkaar gedoken en met opgezet verenpak. Vanmorgen zag ik haar en kreeg de indruk dat ze pijnlijke pootjes had. Beurtelings trok ze een van haar pootjes terug in de veren. Hoewel vogels een ingenieus systeem hebben om te voorkomen dat de pootjes bevriezen, kan de felle nachtelijke vrieskou toch voor problemen zorgen.

Er zijn momenteel heel veel kepen in ons land maar binnenkort zullen ze weer terugkeren naar hun broedgebieden in het noorden. Een Keep wordt vaak aangezien voor een Vink, of omgekeerd, maar het verschil is best heel duidelijk. Kijk alleen maar naar de spierwitte buik van de vogel, die behoort aan de Keep. Vanmorgen zaten ze te pikken aan de knoppen in de Krentenboom.

De Vink, en dan met name de man, heeft rossige buikveren. Ook een andere lichaamsvorm, hij ziet er wat obees uit. De vrouwtjes van deze soorten zijn een stuk lichter en onopvallender van kleur. Ik verheug me op het verdwijnen van de sneeuw zodat er weer wat meer en wat anders in de natuur te vinden is. Ik vind sneeuw prachtig, maar het moet niet te lang duren!

11 februari 2021

Vandaag op de website van dagblad Trouw: een medewerker van Vogelbescherming waarschuwt voor pinda's in netjes. Daaraan, zo laat zij weten, kunnen de vogels met hun lange nagels blijven vast haken. Bovendien kunnen lege netjes in het milieu terecht komen, wat ongewenst is natuurlijk. Je helpt sowieso de vogels meer door die pinda's los te voeren, of fijngestampt. Met dat laatste help je ook de zangvogeltjes met hun dunne snaveltjes. Je voorkomt zo nodeloze energieverspilling die de vogels in de huidige omstandigheden beter kunnen gebruiken. Maar dat is mijn eigen mening.

Eigenlijk, zo voegt Vogelbescherming daaraan toe, zit ook de vogelzaadmix die we overal kopen mogelijk vol pesticiden. Helaas heb ik zelf nog nooit gehoord of gelezen over gecertificeerd zaad dat dan wel veilig zou zijn voor vogels is.

Urenlang was vandaag deze Putter bezig om de zaden van de Dropplant te eten. Die planten staan in een perkje vol insectenplanten, dat ik als burger verzorg. Het perkje was vele jaren lang een gemeentelijk naargeestig stukje grasveld dat dankbaar gebruikt werd door sommige hondenbazen bij het uitlaten van hun dier. In onze gemeente, en vast ook wel elders, kun je dergelijke stukjes grond adopteren. Zo'n hongerig puttertje bewijst maar weer hoe we de vogels benadelen door in de herfst alle planten weg te knippen.

10 februari 2021

Voor de tweede dag dooit het overdag lichtjes en het sneeuw in de dakgoot smelt waardoor er ijspegels ontstaan. Naar verwachting gaat het na aanstaande zondag dooien; dat zal me weer een troep geven! Maar ik ben blij voor de vogels dat het niet zo heel lang meer gaat duren. Alhoewel, nog een dag of vijf strenge nachtvorst, dat zal heel veel slachtoffertjes veroorzaken.

Nu het veel moeite kost om aan de kost te komen, trekken nu ook de grotere vogels naar de tuinen. Eksters, kauwtjes, af en toe een kraai maar ook houtduiven proberen een graantje mee te pikken. Instinctief voel je daartegen wat weerstand, je gunt het voer meer aan de kleine vogeltjes, maar dat is onzin, alle hebben ze honger. Dus mogen ze mee eten.

In de vroege uren zie je de merels bol zitten. Dat doen ze om een donsdekentje om hun lijf te maken. De lucht tussen die uitgezette veren zorgt voor isolatie, zoals ook bij een donzen dekbed. De vogels krijgen het echter gratis!

De mussen houden niet alleen van een waterbad, maar duiken ook graag de sneeuw in voor een partijtje badderen en daar schijnen ze reuze schik mee te hebben. Het is heel leuk om dat te zien. De laatste twee dagen zien we minder vogels dan daarvoor. Dat ze massaal naar het zuiden van België zijn gevlogen, zou een reden kunnen zijn. Halverwege het land van onze zuiderburen ligt precies de grens waar beneden het weer een stuk zachter is.

9 februari 2021

Terwijl ik beneden was hoorde ik hoe een vogel tegen een van de ramen op de bovenverdieping vloog. Het was een flinke klap en de vogel moet meteen dood zijn geweest. Waarschijnlijk verblind door het zonlicht of opgejaagd door een sperwer. Jammer en altijd treurig te zien!

Wel weer bijzonder om zo'n mooi vogeltje goed te kunnen bekijken, in je hand houden, met je vinger over die zachte veertjes strijken. Zo'n kans krijg je nooit meer! Het bleek een mannetje Keep (Fringilla montifringilla) te zijn. Die zie je niet elk jaar en in onze vogelboeken is hij niet eens te vinden. Daar staan alleen onze eigen broedvogels en de Keep broedt in de naaldwouden en de hooggelegen berkenbossen van Scandinavië en Rusland. Sporadisch is in ons land een broedgeval vastgesteld.

Kepen foerageren voornamelijk op beukennoten en zaden van de berk, en als die er in de bossen niet zoveel zijn - of zoals nu door de sneeuw daar niet te vinden - komen ze ook op onze voertafels. Een man vink heeft in de zomer een zwarte kop maar in de winter slijten die veertjes en lijkt hij een gestreept koppie te hebben. Kepen zijn echte wintergasten, tussen oktober en april verblijven ze in ons land als in het hoge noorden het voedsel niet te vinden is.

8 februari 2021

Ondanks de sneeuw is het bos niet wat het zou moeten zijn: een feeëriek schouwspel. Oorzaak is de wind die de sneeuw venijnig van de takken waait. Het zijn ook geen vlokken die vallen, maar poedersneeuw.

Overal zie je sneeuwmutsen, op struiken, rozenbottels en uitgebloeide planten. Soms is dat een heel gewicht.

Bij het open doen van de gordijnen dacht ik vanmorgen even dat er een muisje op het sneeuwdek in de tuin lag. Maar het was een blaadje dat er door de wind was neergelegd....

Tot mijn schrik ontdekte ik vanmorgen dat de vijver dicht gevroren was, geen wak meer te zien. Er moet vocht in het dunne slangetje van de luchtpomp zijn gekomen waardoor dat nu bevroren was. Ik kon niet vinden waar het euvel zat maar de ijslaag was toch al te dik om er nog iets aan te kunnen doen. Heel vervelend daar de vorst nog zo'n twee weken zal blijven, volgens de verwachtingen. Nu maar hopen dat kikkers en watersalamanders die op de bodem zitten het zullen overleven.

7 februari 2021

Daar is ie dan, het overweldigende sneeuwpak dat ons al dagen beloofd werd! In een nacht is de wereld totaal veranderd, zeker voor de dieren die er mee overvallen werden. Waren ze er vorige winter niet eens, vanmorgen verschenen er plotsklaps kepen. Voedsel moet noodgedwongen gezocht worden in de tuinen van mensen. Deze Keep kijkt omhoog naar de grijze lucht en lijkt te denken "zo is het wel genoeg hoor"! Correctie: het is een mooi gekleurde vinkenman...

De eerste taak na het opstaan was het helpen van de vogels en daar waren ze blij mee. Voerhuisjes sneeuwvrij maken en vullen met zonnebloemkernen, gestampte pinda's en fijngeknepen vetbollen. Het koppeltje Turkse tortel was er als de kippen bij.

Mussen zijn echte cultuurvolgers die op allerlei manieren toegang krijgen tot voedsel. Ze hangen aan pindanetjes en vetbollen, weten vogelhuisjes te vinden en eten net zo lief het voer van de grond. Voor de kleine Winterkoning kocht ik deze week een zak insectenvoer dat ik onder de struiken gestrooid heb nadat de sneeuw gevallen was. Klein Jantje heeft het wel heel moeilijk nu.

Pimpel- en koolmezen zijn altijd al goed vertegenwoordigd. Sommige vogels willen het liefst alleen met de pootjes op de grond blijven, die soorten kun je tegemoet treden door wat voer direct op de grond te strooien. Nooit teveel om te voorkomen dat je ratten aantrekt.

De merelmannen zijn lijken nu zwarte vodjes in de spierwitte sneeuw. Dat laatste is feitelijk optisch bedrog want sneeuw is kleurloos maar door de weerkaatsing van het dag- of maanlicht lijkt het wit.

6 februari 2021

Nu we een week voor de boeg hebben met stevige dag- en nachtvorst wil ik graag de aanbeveling doen aan mensen die een vijver hebben, om een eenvoudig luchtpompje te gebruiken. Dat verbind je met een slangetje dat met een luchtsteentje aan het eind in het water moet hangen. Na wekenlange vorst heb je nog altijd een wak, al wordt dat beetje bij beetje wel kleiner. Deze pompjes zijn niet duur en te koop bij dierenwinkels (die gewoon open zijn). Slang koop je per gewenste meter.

Het is een feest om te zien hoeveel vogels je ermee trekt maar nog belangrijker zijn de vogels zelf die continu toegang tot water hebben. Bovendien wordt bij gebruik van een luchtpompje voorkomen dat na het ontdooien van de ijslaag dode kikkers, salamanders of vissen boven komen drijven. Dat gebeurt vooral bij te ondiepe vijvers. Een tuinvijver, al is dat nog zo klein, dient minstens een plek van 80 cm diepte te hebben. Hak nóóit een wak in het ijs, daarmee beschadig je het gehoor van de vijverbewoners.

5 februari 2021

De eerder verwachte daling van het water in de rivieren bleef uit en het hoogtepunt van de waterstand zal nu in het weekend zijn. Zoals altijd bij deze omstandigheden zal er het nodige wild helaas in de problemen komen. Het is daarom logisch dat er veel toegangen tot dijken, uiterwaarden, enzovoort zijn afgezet voor menselijk verkeer.

Gisteren toch nog maar even de bloeiende Gaspeldoorn (Ulex europaeus) gekiekt voordat de vorst er tijdelijk een eind aan maakt. De Gaspeldoorn is een struik die niet zo goed lijkt te weten wat hij wil. In principe kan hij op meerdere momenten in het jaar wel wat bloei vertonen, al ligt de hoofdbloei in mei/juni. Op de Posbank in het Gelderse Rheden is het dan een waar feest met al die bloeiende struiken die druk bezocht worden door bijen en hommels.

Gaspeldoorn (geen Brem al doet hij daar aan denken) staat op de Rode Lijst als "matig achteruitgaand". De struik heeft geen doorns maar smalle bladeren die in een stekelige punt eindigen. Gaspeldoorn, een vlinderbloemige, is een typische struik van de heide.

In het bos laten steeds meer spechten hun roffel horen. Het is het eerste begin van het communicatiebericht dat tot paarvorming en afbakening van een territorium moet leiden. Wat ik leuk vond was om opeens de eerste roep van de Havik weer te horen!

4 februari 2021

De diverse vroeg bloeiende primula's in onze tuin blijven maar doorgaan met nieuwe bloemen te produceren. Zou het nu werkelijk gebeuren, de voorspelde vorst tot misschien wel min 10 graden en het dikke pak sneeuw in het komend weekend? Dat zou wel een klap betekenen voor deze plantjes, waarvan er enkele een dierbare herinnering vormen. En zouden ze dan in het voorjaar weer opnieuw in bloei kunnen komen? Het is het ongewisse dat voortdurend optreedt in de natuur.

Blij wordt ik van een paarse plek in de tuin waar de wintercyclaampjes het nog nooit eerder zo goed deden als dit jaar. Ook vanuit huis kan ik er steeds naar kijken en van genieten.

Sinds een paar dagen zien we eindelijk weer de Turkse tortel, en in dit gevalnog wel een paartje. Tot nu toe schitterden ze door afwezigheid en als er al een sporadisch langskwam was het een ongepaarde vogel.

Deze torteltjes zijn zo aandoenlijk, altijd samen en heel dicht naast elkaar.

En heb je wel eens naar die prachtige ogen gekeken? Vooral als het licht er in schijnt lijken ze wel van barnsteen!

2 februari 2021

Elk jaar krijgen we tegen het voorjaar te maken met hoog water in onze rivieren. Nu is dat ook weer aan de orde; water van de smeltende sneeuw elders in Europa, plus de vele regenval maken dat de rivier het niet meer aankan en buiten haar oevers treedt. Dat is altijd een imposant gezicht. Ook de IJssel is voor het oog een gigantische rivier geworden en trekt veel bekijks.

Vanaf vandaag zakt het water alweer en blijft er een hoop troep achter op de graslanden. Weldra zullen ooievaars en reigers zich weer te goed kunnen doen aan mollen en muizen die door de overstroming verdronken zijn.

31 januari 2021

Als het verschijnsel ijshaar zich voordoet moet je er vroeg bij zijn. De zon heeft al behoorlijk veel kracht en de mooiste plukken moet je dan ook in de schaduw zoeken. De ragfijne ijsdraadjes smelten letterlijk als sneeuw voor de zon.

Vanmorgen hoorde ik op de radio dat we vannacht de koudste nacht in twee jaar beleefden. Nu de winters zo snel veranderen in kwakkelwinters,en de opwarming nog verder doorzet, zou het zomaar eens kunnen zijn dat dit prachtige fenomeen in de toekomst nauwelijks nog te zien zal zijn. Dus, zo dacht ik vanmorgen, pak je kans en ga er op uit!

IJsjaar, ijsveren, of hoe het ook genoemd wordt is het mooist als het bij windstil weer gevormd wordt. Doorat het zo licht en teer is waait het zachtste windje het al door elkaar, of omlaag zoals hier het geval was.

28 januari 2021

Het bos is door alle regen nog steeds een vochtig en kil biotoop. Nieuwe groei is er nog nauwelijks waar te nemen, maar wel bij de korstzwammen. Feitelijk is dat ook normaal in deze tijd. Ik zag deze beukenboom die een grote hoeveelheid Paarse korstzwam (Chondrostereum purpureum) op de stam ontwikkelde.

Deze zwam kan er indrukwekkend uit gaan zien als hij is uitgegroeid.

Het sterretjesmos staat er de hele winter al mooi bij en vormt grote groene plekken die iets van de saaiheid van de bosbodem een opkikkertje geeft. Er komen, zo zag ik, alweer nieuwe steeltjes aan waarop aan de top over een poos de kapsels komen waarin de sporen zitten. De naam sterretjesmos klopt niet, het mos wordt in de volksmond vaak zo genoemd. De wetenschappelijke naam is echter Fraai haarmos (Polytrichum commune) De naam "haarmos" verwijst naar de harige sporenkapsels.

Plukplaatsen van roofvogels kun je in de winter regelmatig tegenkomen. In "mijn" bos heerst de Havik (Accipiter gentilis) en op deze plek is een Houtduif geslagen. Als het voorjaar weer aanbreekt laten deze vogels zich weer volop horen.

23 januari 2020

De specht heb ik al horen roffelen en de koolmees zijn voorjaarsroep ten gehore horen brengen maar opeens wordt het weer stiller. Het wordt ook weer kouder. Ook voor de vogels zijn het vreemde tijden. Je vraagt je af wat het doet met de hormonen van vogels, hun hele levenscyclus wordt er door gestuurd.

De mussen lijken zich weinig aan te trekken van het jojogedrag van de winter. Ze zijn alleen maar op zoek naar voer, altijd samen, altijd druk. Per seconde blijken hun vleugeltjes dertien keer per seconde tijdens het vliegen op en neer te gaan. Grappig dat iemand dat ooit vaststelde. Zo'n gezellig musje wordt meestal niet ouder dan één jaar, 75 tot 80% overleeft het eerste levensjaar niet. Onervarenheid en predatie zijn een grote oorzaak, mussen staan op menig menu van kraaien en roofvogels.

Voor dieren die in winterslaap gaan, zoals de egels, is dit een lastig seizoen. Telkens worden ze weer wakker als de temperatuur stijgt en gaan ze op zoek naar voedsel dat nauwelijks te vinden is in deze tijd. Ons tuinegeltje heeft het goed, die moet een aardig speklaagje op z'n lijf hebben door de dagelijkse voedselvoorziening.

17 januari 2021

Zowaar toch nog wat sneeuw, maar langs de Oost-Veluwezoom was het maar heel weinig. De een is blij dat de spaarzame witte deken alweer is weggesmolten, de ander is er teleurgesteld over. Omdat dit dagboek ook voor mezelf als zodanig functioneert, maak ik er toch maar even een fotografisch momentje van.

Voor de vogels is een sneeuwlaag geen lolletje, dus die zijn er weer mee gematst dat het een kortdurend evenementje was. Het wegblijven van sneeuw geeft wel duidelijk aan hoezeer het klimaat in ons kikkerland verandert.

16 januari 2021

Als hij binnen zit en aan de wandel gaat, merk je hem eerder op door geluiden dan dat je hem ziet. Vanmorgen kroop hij over het raam en viel er steeds af: zoals altijd op zijn rug. Hij weet zich door het kleinste open kiertje te wurmen want hij houdt niet van kou en wil binnenshuis overwinteren. Niet gek want hij kwam vanuit Midden-Europa naar ons land waar het nu steeds minder koud wordt. Het gaat over de Grauwe schildwants (Rhaphigaster nebulosa) die ook wel Grauwe veldwants genoemd wordt. Ik heb hem maar weer buiten gezet waar hij een plekje moet gaan zoeken om door de winter heen te komen.

Twee jaar geleden was er veel overlast van de Bladpootrandwants (Leptoglossus occidentalis), ook een soort die tegen de winter naar binnen wil om dezelfde reden. Ik heb hem daarna niet meer gezien.

In de tuin zag ik opeens iets paars schitteren; het bleek de Kleine cyclaam (Cyclamen coum). Dat leek me ook alweer erg vroeg maar in mijn fotomappen zag ik dat hij elk jaar om deze tijd bloeit. Toch heerlijk, midden in de winter en dan al zulke pittige bloemkleurtjes! De bollen hebben prachtig groen blad met een zilverkleurige tekening.

De Primula bloeit ook onvermoeibaar door met roze/lila bloemen. Die heeft niet voor niets deze naam gekregen.

Een spontaan gemuteerd exemplaar dat naamloos door het leven gaat. Ik kreeg hem van een tuinclubmaatje dat verhuisde en mij een van haar kostbare plantjes cadeau gaf. Voorheen vond ik januari altijd een maand die ontzettend lang leek te duren maar nu lijkt hij juist weer vlug voorbij te gaan. We zijn alweer over de helft!

12 januari 2021

Tuinwolfsmelk (Euphorbia peplus). Dit plantje uit de wolfsmelkfamilie Euphorbia bloeit nog steeds en je kunt het overal vinden. Een eenjarige die zichzelf telkens moet uitzaaien en dat ook overvloedig doet. Schijn bedriegt als je naar de bloem kijkt; die bestaat namelijk uit een enkele vrouwelijke en meerdere mannelijke bloemen met slechts één meeldraad. Geen kelk- of kroonblaadjes er omheen maar een omwindsel van schutblaadjes. Met behulp van een loepje kun je dat mooi zien. Ik vond gisteren dit nog bloeiende plantje in een boomspiegel in de buurt.

Zolang het niet stevig wintert kun je ook het Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) het hele jaar door wel vinden, bloeiend en wel. Het geslacht kruiskruid is een van de meest succesvolle in het plantenrijk. Vergeleken met het Jakobskruiskruid of het Bezemkruiskruid is dit wel een wat onaanzienlijk, veel kleiner familielid. Het heeft in vergelijking met beide hier genoemd, geen buis én lintbloemen die de plant aantrekkelijk maken voor insecten, maar moet het alleen doen met buisbloemen. Dit is voor de voortplanting geen enkel probleem, dat gebeurt voornamelijk door zelfbestuiving. Het Klein kruiskruid is met weinig tevreden, het groeit desnoods nog tussen de stoeptegels.

Had ik het gisteren over zwammetjes die er in het bos nog zijn, in onze tuin staan nu inktzwammetjes te pronken op de worteloverblijfselen van een grote Berk die jaren geleden gekapt werd. Elk jaar komen ze terug (alleen niet in januari, zoals nu), als teken dat de wortelresten langzaam maar zeker in de bodem worden afgebroken. Gewone glimmerinktzwam (Coprinus micaceus) is een algemene soort die gewoonlijk voorkomt van het voorjaar tot de herfst.

Onze sneeuwklokjes hebben hun kelkjes nog niet geopend, het is nog geen goed moment. In ons land is het niet overal even warm of koud. Ik zag prachtige foto's op de televisie van wit berijpte velden maar hier was dat helaas (nog) niet te zien. Ook hoorde ik over bloeiende Winteraconiet, die zijn hier ook nog niet, voor zover ik weet. Onze tuinegel Evert was twee koude dagen onder zeil maar nu gaat hij 's nachts weer op pad. Hij slaapt onder en tussen een warme laag van stro, hooi en blad in het egelhuis dat ik voor hem kocht. Ik controleer dagelijks of hij de bakjes voer heeft leeg gegeten. Hij krijgt zacht kattenvoer maar ook wat brokjes en het ene merk schijnt hij lekkerder te vinden dan het andere. Een luxeprobleem voor een egel die 's winters op zoek moet naar slakken en andere schaarse beestjes die nu veel moeilijker te vinden zijn.

9 januari 201

Een tuinmaatje stuurde me een filmpje dat gemaakt werd in de tuin van haar dochter. Daar hing al 15 jaar een bosuilenkast en op de eerste kerstdag bleek die eindelijk betrokken door een uil. Op het filmpje was te zien hoe een eekhoorn de kast in dook maar al snel door de aanvliegende bosuil er weer uit gemept werd. Geweldig om dit in je eigen tuin te kunnen volgen! In zachte winters als deze, begint de bosuil in januari soms al te baltsen en kun je hun spookachtige roep horen. Het broeden begint pas in maart. Een bosuil (Strix aluco) lijkt een groot beest maar in feite is het meer veer dan vogel en weegt hij slecht ongeveer 500 gram. Overdag slapen de vogels in naaldbomen of boomholtes. Het is puur geluk als je er een ontdekt.

Het is bizar de beelden te zien van de extreme koude en sneeuwval in Spanje. De plek waar nota bene nogal wat Nederlanders doorgaans overwinteren! En zie ons veel noordelijker gelegen landje nu eens: een winter van niks met nog nauwelijks nachtvorst. Maar dat kan misschien veranderen volgens een bericht van de wetenschappelijke website Scientas. De komende twee weken kan het in Europa wel eens goed koud gaan worden, voorspellen onderzoekers. Een bijzonder meteorologisch fenomeen (een plotselinge extreme opwarming in de stratosfeer) dat zich momenteel hoog boven de Noordpool ontwikkelt, kan namelijk zeer koud weer met zich mee brengen. Deze zeer snelle opwarming gaat gepaard met een afzwakking van de zogenaamde poolwervel en een verschuiving van de straalstroom. “De kans op extreme kou en sneeuw is de komende twee weken daarom aanzienlijk,” aldus de leider van het onderzoek.

Hoe je ook zoekt, in het bos is nog maar weinig groei te zien. Mossen doen het fantastisch door alle regen en hier en daar is nog een enkel zwammetje te zien, zoals deze Gewone zwavelkop. Zelfs de vogels doen er het zwijgen toe. De laatste weken blijkt het bos last te hebben van de vele mensen die er lopen, al dan niet met honden, en mountainbikers die er rond crossen. Opzichters maken er zich zorgen over, ook voor het wild dat nu veel vaker verstoord wordt.

Er schijnen nog steeds nachtvlinders rond te vliegen, reden waarom ik regelmatig boomstammen bekijk. Ik zie ze niet helaas. Het is trouwens wel aardig om eens aandacht te besteden aan de stammen van de bomen in het bos. Alleen daaraan zou je soorten al kunnen herkennen. Dit is de bast van de Grove den (Pinus sylvestris).Prachtig om te zien.

7 januari 2021

De eindejaarstelling van Floron heeft - hoe kan het ook anders - het Madeliefje (Bellis perennis) met ruime voorsprong wederom als meest voorkomende, nu nog bloeiende plant op de lijst gezet. Maar liefst 624 bloeiende soorten werden gemeld tot 3 december. Ik kijk er regelmatig naar maar zie er toch maar enkele die het nu nog proberen. Het gaat hier hoofdzakelijk om zogenaamde "straatplanten", die in de bebouwde kom groeien. Niets is nog normaal tegenwoordig en zelfs het KNMI heeft besloten de term "normaal voor de tijd van het jaar" niet meer te gebruiken. De extremen komen te vaak voor nu het klimaat opwarmt. In Nederland blijkt dat zelfs nog harder te gaan dan in andere landen.

Op Madeira vond ik madeliefjes die zowel wit als geheel donkerroze waren. In ons land hebben ze wel vaak een roze kleurtje op de achterkant van de bloemblaadjes maar deze groeien hier volgens mij niet.

In de tuin zie ik af en toe een Winterkoning (Troglodytes troglodytes) voorbij komen. Deze vogeltjes zijn net muizen, zo snel bewegen ze door de begroeiing of over de grond. Tot nu toe ben ik met fotograferen nog niet verder gekomen dat een half Klein Jantje. Zo leuk, dat parmantig omhoog stekende staartje! Dat ze zo bewegelijk zijn is geen wonder, ze moeten de hele dag door zoeken naar voedsel om hun kacheltje brandend te houden en de lange nachten te doorstaan.

Vinken (Fringilla coelebs) laten zich nu ook vaker zien. Ze blijven het liefst met beide pootjes op de grond en eten wat andere vogels laten vallen aan voer. Voor het overige is het toch maar beperkt tot nu toe. Geen sijsjes of goudvinken, geen kuifmezen of boomklevers. We moeten het doen met gezellig veel mussen, wat merels, roodborsten en mezen. De rest blijft voorlopig nog in het aangrenzende bos.

Eindelijk ook weer eens een Turkse tortel (Streptopelia decaocto). Die had in de gaten dat in de voerhuisjes en op de tuintafel van alles te eten was. Met het koppie scheef zat hij in te schatten naar welke plek hij het beste omhoog kon vliegen...

Nog even over het voeren van de vogels. Controleer af een toe even de netjes met pinda's. Met dit vochtige weer raken de pinda's snel beschimmeld en dat kan niet goed zijn voor de vogels. Bij droog of vriezend weer kun je ze gerust ophangen maar met het huidige weer doe je er beter aan de pinda's los of fijn gehakt te voeren.

5 januari 2021

Dit jaar zijn ze er wel heel vroeg bij, de sneeuwklokjes. In de tuin zag ik de eerste bloemknoppen al tussen het groen maar ook vanmorgen onderweg zag ik datzelfde in meerdere tuinen. Het is vrij normaal dat sneeuwklokjes in deze maand bloeien, het hangt ook af van de soort. Maar...., het is een welkom begin in het nieuwe jaar!

2 januari 2021

Wat mistroostig zit ik te kijken in mijn fotomappen van voorbije jaren. Ik zie er deze foto van een pimpelmeesje, tien jaar geleden. Van alles verzon ik om de vogels een sneeuwvrij voerplekje te verschaffen. In de jaren daarna was er niet altijd zoveel sneeuw maar toch elk jaar wel wat! Het blijkt dat er de laatste ruim 700 dagen geen sneeuwdag meer voorkwam in ons land. Wat is het tot nu toe een naar seizoen; zo weinig zon, zo ontzettend veel grijs en grauw weer. Wat gaat de winter ons nog brengen? Voorlopig biedt de natuur bar weinig inspiratie.

Op een muur zag ik deze Hooiwagen, een met heel lange poten. In ons land komen er drie families (kaphooiwagens, aardhooiwagens en echte hooiwagens) voor, waartoe zo’n 30 verschillende soorten behoren. Hooiwagens (Opiliones) kunnen geen draden spinnen. Sommige hooiwagens hebben poten tot wel 9 centimeter. In tegenstelling tot de spinnen, die meerdere ogen hebben, moeten de hooiwagens het doen met één paar. Als een hooiwagen zich bedreigd voelt, kan hij poten afwerpen. Die blijven nog een poos bewegen dankzij een soort pacemakertje in het bovenste deel van de poot. Wonderbaarlijk! De eieren worden rechtstreeks via een legbuis in de aarde gelegd. Hooiwagens zijn geen spinnen maar behoren tot een orde binnen de spinachtigen. Dit lijkt me de Opilio canestrinii), een soort die voornamelijk op muren te zien is.

Als je zo eens een dode stronk of een stuk schors omkeert, is er hier en daar nog wel wat te zien aan levende bodemwezens. Daar een naaktslak voor 80% uit water bestaat, is het noodzakelijk dat die zich tegen vorst beschermt. Deze bij de mens niet zo populaire dieren kruipen dan ook de grond in om niet te bevriezen. Maar bij strenge vorst kan ze dit niet redden van een gewisse dood. Daar we tegenwoordig zachte winters hebben, zien we dan ook steeds meer naaktslakken in de zomer die onze planten ruïneren. Voor muizen, egels, en lijsters is dit dan weer heel nuttig. Huisjesslakken maken hun voordeur dicht door een verhardende slijmlaag. Bovendien maken ze een soort antivries aan waarmee ze de vorst kunnen bestrijden.

1 januari 2020

Het oude jaar is weer voorbij, het nieuwe begonnen. Wat het ons zal brengen, weten we niet en dat is maar goed ook! Zo kunnen we 2021 vol verwachting binnengaan.

31 december 2020

Roodborstjes hebben de eer om veelvuldig te worden afgebeeld op kerst- en nieuwaarskaarten. Dat hebben ze uitsluitend te danken aan hun aansprekende uiterlijk, qua gedrag zijn het echte ruziemakers. Deze roodborst lijkt ons wel iets te willen toeroepen: blijf vanavond binnen, ga niet de straat op, steek geen vuurwerk af. Het zou wel passen bij deze ongewone en bizarre oudejaarsdag. De werkelijkheid is dat deze vogel bezig is zijn braakballetjes uit te spugen.

Met kerststerren word je in deze tijd van het jaar "dood gegooid". Eigenlijk zijn het planten die mishandeld worden. Ze worden massaal gekweekt voor de feestdagen, de winkels staan er in december tjokvol mee en na december vinden de meeste mensen ze niet meer leuk. Ze zijn ook lastig over te houden; ze houden niet van tocht, ze willen niet in de buurt van fruit staan, in de vensterbank verwelken hun bladeren al snel en de meeste planten verdwijnen al snel weer in de groene container.

Ik hoop zo dat januari ons wat meer zonnige dagen gaat brengen! Het grijs, het vocht, de regen, mensen beginnen te lijden onder het tekort aan licht. In het bos loop ik nog om wat beweging te krijgen in deze periode van te veel eten, zitten en kneuterig gedoe. Het is er naar mijn smaak nog troostelozer dan daarbuiten. De grote plekken met Gele korstzwam (Stereum hirsutum) geven dode boomstammen nog wat vrolijks.

Oorzwammetjes (Crepidotus variabilis) die ook op het dode hout groeien, blijven nog heel lang aanwezig. Als ze helemaal zijn uitgegroeid, en al op hun retour, zijn ze nog steeds mooi. Ik wens jullie een goede jaarwisseling toe!

28 december 2020

Het is opvallend dat er zo laat in het jaar nog zoveel planten in bloei gestaan hebben. Langzamerhand begint het wel duidelijk minder te worden. Maar toch zie je er nog genoeg. De meeste van die planten zijn nog bezig aan een nabloei; het is geen nieuwe bloei, zoals in het voorjaar. Dat is wel het geval bij planten (en bomen of struiken) die juist in de winter bloeien. In de tuin ontdekte ik deze Vroegeling (Draba verna) die in januari meestal haar opwachting maakt maar nu al in december bloeit.

Tot nu toe hebben we nauwelijks vorst gehad, daardoor is de bodemtemperatuur relatief warm gebleven. Dat kan voor bepaalde planten een voordeel zijn. Toch zie je nu geen "zomerplanten" bloeien en dat komt weer doordat planten niet alleen op het zachte weer reageren. De ene plant heeft meer, de andere minder warmte nodig. We noemen dat de "warmtesom" en deze wordt bepaald door vanaf 31 januari de optelsom te nemen van de dagelijkse gemiddelde temperatuurmetingen. Blijft de som oplopen dan zullen enkele planten al heel vroeg gaan bloeien. Maar bij een plotselinge koude-inval kunnen de eerstelingen toch flinke schade oplopen doordat ze hun bescherming tegen vorst al afgelegd hebben. Andere hebben weer een heel grote warmtesom nodig en bloeien pas in de nazomer. Het Stinkend nieskruid (Helleborus foetida) is keurig op tijd. Tien dagen duurde het eer de knop open ging.

Bij viooltjes lijkt er iets anders aan de hand te zijn. Je hebt immers zomer- en winterviolen, dus zou je denken dat het verschillende soorten zijn. Maar dat is niet zo, de naam "winterviool" is gewoon door de handel verzonnen. Violen kunnen namelijk goed tegen kou maar als het echt stevig gaat vriezen zullen ze alsnog doodgaan. Deze kleine soort houdt het nog net iets langer uit dan haar grotere zussen.

24 december 2020

Ik heb een doos vol zelfgemaakte kerstkaarten die ik bewaar in een doos die ik elke kerst weer even tevoorschijn haal om al die kleinoden nogmaals te bekijken. Er zijn leuke bij, originele, en soms zijn het ware kunstwerkjes, zoals deze gemaakt van bloempjes, blaadjes en zaden. Ik wens mijn bezoekers er een vredige kerst mee!

21 december 2020

De winter is vandaag begonnen aan een reis van drie maanden door het jaarlijkse circuit. Al zou je het niet zeggen als je de veel te zachte temperatuur voelt. Maar wie zegt nog dat dit abnormaal is, de winters en de overige seizoenen veranderen drastisch door de opwarming van het klimaat. Een plant die evenwel haar normale routine bewaart is het Stinkend nieskruid (Helleborus foetidus). Blad of bloem ruiken niet onaangenaam als je het met rust laat, het "stinken" gebeurt alleen als de bloemen worden aangeraakt. De plant is in alle delen licht giftig.

Het mooi geaderde, fris uitziende blad van de Italiaanse aronskelk is een week of wat geleden al begonnen aan de nieuwe groeicyclus. Het staat heel mooi in een klein bloemstukje. Eigenlijk zijn er best veel planten die zich juist in deze koude periode ontwikkelen. Kerstroos, Mahonia, Prunus, en ga zo maar door.

Op de voertafel loopt het vogelzaad uit vanwege het vocht dat onophoudelijk wordt aangevoerd door de niet meer te tellen regendagen. Ook de mossen op het schors dat ik er heb neergelegd, groeien enthousiast door.

Sommige zaden zien er prachtig uit met hun gekleurde blaadjes en vooral felrode steeltjes. Het lijkt me wel leuk om in het voorjaar een klein stukje van mijn volkstuin in te zaaien met vogelzaad om te zien wat er voor plantjes uitkomen. Niet alle zaden komen trouwens uit ons eigen landje, er zitten ook heel wat buitenlanders bij die speciaal voor de vogels gekweekt worden. Ik ga het in mijn agenda schrijven, zodat ik het niet vergeet.