Natuurdagboek

Denk je onjuistheden in deze dagboeknotities tegen te komen, meldt dit dan even via mijn mailadres: tineke [at] natuurfragmenten [dot] nl.
Bij voorbaat dank!

Lente 2021

5 mei 2021

Deze Smeerwortel is een kweekvorm van de wilde soort, de Gewone smeerwortel (Symphytum officinale), hij groeit uitbundig in de volkstuin. Smeerwortel is een plant die graag door diverse hommelsoorten bezocht wordt. Die hebben niet allemaal een even lange tong. Geen nood, daar hebben de soorten met een te korte tong om bij de nectar te komen wat op gevonden: ze breken in bij de bloem. Ze bijten een gaatje in de achterkant van de bloem en het probleem is opgelost.

De grote natuurvorser J.P. Thijsse viel dit op en heeft er jaren onderzoek naar gedaan. Zo stelde hij vast dat het de Akkerhommel en de Aardhommel zijn die het vaakst "inbraak" plegen. De Akkerhommel doet dat bij Rode klaver en Gele monnikskap. De Aardhommel bij de bloemen van Smeerwortel, Gele monnikskap en Vlinderstruik. De Weidehommel doet ook aan inbraak: bij Kampefoelie, Betonie, Vlasbekje en Smeerwortel.

Wat een monnikenwerk dit allemaal uit te zoeken. Foto: Aardhommel

Nu bloeit ook de Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum). Een prachtige plant met spierwitte bloemen die "proterogynisch" zijn, hetgeen "onvolkomen" betekent. Van de meeldraden is de binnenste krans langer dan de rest en gaat een dag later open. Er vindt bij Vogelmelk een ingewikkelde vorm van bestuiving plaats. De bloemen sluiten zich bij regen en dan kan er ook zelfbestuiving plaatsvinden doordat de helmknopjes tegen de stempels worden gedrukt. De symbolische betekenis van Ornithogalum is zuiverheid. Dat begrijp je meteen als je de bloemkleur ziet.

2 mei 2021

Vanmorgen was ik getuige van iets dat ik alleen wist uit een vogelboek. Het paartje Heggenmusjes in onze tuin is continu samen, gewoon aandoenlijk om te zien. Maar wat ik me niet gerealiseerd had, was dat het vrouwtje misschien niet telkens samen was met hetzelfde mannetje. Verdeeld over een periode van 10 dagen paart ze met verschillende mannetjes, en vaak 2 keer per uur. Het mannetje dat zich aandient, pikt in de cloaca (geslachtsopening) van het vrouwtje, waarop dat een druppeltje produceert met het sperma van een vorig mannetje. De zaadcellen van het vorige mannetje worden zo verwijderd en het laatste mannetje kan vervolgens de zijne inbrengen tijdens een vliegensvlugge paring. Het is vergelijkbaar met bijvoorbeeld een leeuwenman die de welpen van een vreemd vrouwtje doodt om zo te zorgen dat de leeuwin weer bronstig zal worden en de nakomelingen van de "moordenaar" zal voortbrengen. Ik zag hoe vrouw Heggenmus gewillig voor de man ging staan en haar staart omhoog stak om het proces in werking te stellen. Helaas werden de foto's die ik maakte belemmerd door de poten van een tafeltje waaronder de vogels zaten.

De tulpen op hun ranke stelen hebben het maar zwaar met die wind, de regenbuien en soms zelf venijnige hagelbuien die de bloemen op de korrel nemen! Veel stelen liggen geknakt terneer, de bloemen die nog rechtop staan, hebben ook nog een lading druppels te torsen. Diende de lente zich maar wat overtuigender aan....

Nooit eerder zag ik de bosanemonen in de tuin zo roze als nu. Het is de invloed van de kou die de kleur versterkt of soms verandert; het gebeurt ook bij sommige rozen. De bloemblaadjes van de bosanemoon zijn maar heel dun, de achterkant met een roze blosje, de voorkant wit. Nu zijn ze onherkenbaar geworden maar opnieuw weer heel mooi.

Twee jaar geleden kreeg ik van een tuinclubmaatje een polletje van haar prachtige spierwitte en kleine anemoontjes. Vorig jaar bloeide het niet maar dat wordt nu dubbel en dwars goedgemaakt. Het heet Anemone nemorosa "Vestal", vast vernoemd naar de Romeinse priesteressen: de Vestaalse maagden. Die werden als klein meisje benoemd tot priesteres voor een duur van tenminste 30 jaren. Al die tijd waren zij verplicht tot sexuele onthouding. Deze anemoon is ook niet in staat zich voort te planten, ze heeft geen stampers of meeldraden maar wel een gevuld hart. Eigenlijk zou je geen gevulde bloemen (die altijd een kwekersproduct zijn) in je tuin moeten zetten, geen insect zal er op afkomen, maar soms zijn ze toch te mooi om te negeren.

1 mei 2020

Ondanks het aanhoudend koude weer wordt er overal genesteld. Of dit paartje Heggenmus (Prunella modularis) al zover is weet ik niet, het koppeltje is voortdurend samen. Heggenmussen zou je ruimdenkende vogels kunnen noemen. De aardige zangvogeltjes doen niet aan huwelijkstrouw, paren met meerdere partners en hebben meestal ook meerdere nesten. En als ze dat allemaal teveel wordt, komen vrijgezelle heggenmusjes soms meehelpen de jongen groot te brengen.

Het is soms net een seksclub in de tuin als je ziet wat er allemaal bezig is met de jaarlijkse voortplanting. Dat moet ook wel want vermenigvuldiging moet altijd een voortgang hebben, de verliezen zijn groot omdat "alles iedereen opvreet". Soms lijkt het of het mannetje van deze kevertjes haast heeft, als je ziet hoe die snel heen en weer wiebelend het klusje klaart.

Op het blad van de Maagdenpalm ontdekte ik dit heel kleine kevertje: het Viervleklieveheersbeest (Exochomus quadripustulatus) . Het is slechts een paar mm groot, het voedt zich met schild- en bladluizen. Kever en larven leven uitsluitend op naaldbomen. In mijn omgeving met bossen vol loof- en naaldbomen, komt deze soort dan ook algemeen voor. De zwarte schildjes van dit exemplaar waren zo donker dat de rode vlekjes nauwelijks te zien waren.

Tijdens de laatste nachtvorsten heb ik het kikkerdril in de vijver wat beschermd, in de hoop het bevriezen te voorkomen. Maar dat viel nogal mee hier in het oosten. Sinds een paar dagen zwemmen er heel kleine kikkerlarfjes rond in het water. Ze zoeken de zonnige en ondiepe plekken uit om zoveel mogelijk van de warmte te kunnen profiteren. Bij koud weer ontwikkelen ze zich veel langzamer dan wanneer het water lekker warm is. Voorlopig zal dat niet het geval zijn want helaas opnieuw wacht ons weer een behoorlijk frisse week.

30 april 2021

Afgelopen winter zag ik geen enkele muis op de voedertafel en ik vroeg me al af of dit een slecht jaar voor ze zou worden. Hoe de populaties zich ontwikkelen kan erg variëren en afhangen van allerlei omstandigheden. Vanmorgen zag ik er toch nog een. Telkens als ik de voedertafel wil gaan opruimen steekt een vogel of zoogdier er een stokje voor. Een Appelvink, een Bosmuis, het is zo leuk om naar te kijken....

De Bosmuis (Apodemus sylvaticus) is een geweldige klimmer, hij blijkt wel tot 5 meter hoog in een boom te kunnen klauteren. De muis zat zich te goed te doen aan "opfokvoer" dat vaak aan kippen wordt gegeven tegen de tijd dat ze weer broeds worden en kuikentjes moeten grootbrengen. Ik voer het aan het eind van de winter wel eens aan de merels die er graag van eten wanneer bijvoorbeeld de regenwormen vanwege droogte diep in de grond zitten en voor de vogels onbereikbaar zijn. De muis komt nu om de zoveel tijd een maaltje halen.

De paartijd van de bosmuizen begint in april en om territoria wordt soms flink gevochten. Onze bosmuis heeft zo te zien een flinke knokpartij achter de rug, zijn oren zijn flink gehavend. Prachtige beestjes zijn het, grote glanzende ogen, mooi vachtje, waarom zouden zoveel mensen er toch bang voor zijn. Een bosmuis in gevangenschap kan wel een jaar of 5 oud worden maar in de natuur lopen ze veel gevaar. Bosuilen, wezels, vossen, marters, alle lusten graag een muis. Slechts 10% van de jonge muizen wordt ouder dan een half jaar.

28 april 2020

De bladontplooiing in het bos is laat. De beuken beginnen al wat groene takken te krijgen maar er is nog heel wat werk aan de winkel voordat ze geheel in het blad zitten. Toch oogt het bos al mooi groen, maar dat komt door de lariksen. Ze hebben op dit moment een tere kleur groen die je een bepaald gevoel geeft. Zoals bij een kleine baby in je armen, of een jong poesje. Het is ontroerend door z'n teerheid; misschien ook wel doordat jong groen in de lente zo snel weer dof wordt. Europese en Japanse lariks wordt veelal in de bossen geplant. Ze zijn sterk en niet ziektegevoelig. Onderling kunnen lariksen goed kruisen en er staan dan ook heel wat bastaardbomen tussen.

In de boomtoppen zijn de geluiden van spechten en boomklevers te horen. Kijk je omhoog dan kun je zomaar een grote roofvogel boven de takken zien vliegen. Buizerd en Havik wonen hier in de bossen van de Oost-Veluwezoom. Maar ook raven, die doen het uitstekend op de Veluwe. Ik hoorde een paartje roepend boven me vliegen en kon ze zowaar fotograferen op een plekje waar toevallig geen takken in de weg zaten.

In het droge strooisel van de bosbodem groeit de Klaverzuring (Oxalis acetocella). Als je er niet op let, kan het je maar zo ontgaan. De plantjes groeien in de buurt van de beuken, vaak dicht tegen de stam aan. Altijd zitten er insecten op de bloemen. Ook in het eikenbos voelt de soort zich thuis, maar dat is hier niet. De plantjes profiteren van het licht nu het blad van de bomen dat nog niet tegenhoudt. Na de bloei verdwijnen de groene klaverblaadjes niet maar blijven het hele jaar met hun frisse groen de bodem bedekken.

Wat vlinders in de bossen doen, vraag je je af als je ziet dat er nog nauwelijks iets bloeit. Ze zoeken er de warmte op de zanderige bospaden en laden daar hun inwendige thermostaatjes lekker op. Deze Dagpauwoog deed dat ook. Als je ze wilt fotograferen kun je ze het beste van achteren benaderen. Opgewarmd zijn de vlinders zeer actief.

Het wemelt in het bos momenteel van kleine zwarte vliegen, feitelijk muggen maar ze hebben de naam Rouwvlieg (Biblio lanigerus) gekregen. De larven die in de bodem leven komen niet allemaal tegelijkertijd uit maar doen dat in twee delen. Dat wordt "cohorten" genoemd, je zou het ook etappes kunnen noemen. In augustus volgt dan de tweede cohort.

27 april 2021

Als ik 's ochtends de krant lees, gaat onwillekeurig mijn blik steeds weer even naar buiten. En....., daar zat hij, de man Appelvink, in vol ornaat en in de zon. Op z'n gemak de zonnebloempitjes te eten. Zo mooi en dichtbij had ik hem nog niet eerder gezien. Jammer dat de kettinkjes een beetje in de weg zaten maar zonder die zou het voederplankje niet onder de rozenboog kunnen hangen. Wat een vogel, wat een ogen, wat een snavel, echt prachtig!

Gisteravond zat deze vrouw Mus in de boom. Ze zag er ziek uit. Bolle veren, gesloten ogen en doodstil op een tak. Altijd akelig om te zien; wat zou dit nu weer betekenen?

Minuten zat de vogel daar en ik vroeg me af wat er nu zou gebeuren. Zou ze er doodgaan, naar beneden vallen uit de boom? Maar niks hoor, ze zat gewoon een tijdje te slapen in de laatste zonnestralen. Opeens werd ze weer wakker, schudde de veren en verdween in de klimop waar de koude noordenwind haar niet meer kon bereiken. Met enige opluchting zag ik het gebeuren.

26 april 2021

Het Oranjetipje (Anthocharis cardamines) is overal uit de overwinterde poppen aan het kruipen en de mannetjes wachten op de vrouwtjes waarmee ze kunnen paren. Steeds meer zijn ze nu te zien.

De man heeft fel oranje vlekjes op de vleugeltippen, de vrouwtjes zijn wit. Ze behoren tot de familie Witjes een grote familie van witte, gele of oranjeachtige vlinders.

De eitjes worden uitsluitend gelegd op kruisbloemigen, dat zijn Daslook, Damastbloem, Look-zonder-look en Pinksterbloem. In ons land blijkt de voorkeur meestal te gaan naar de hier eerste en de laatstgenoemde plant. Ze worden stuk voor stuk gelegd, niet in groepjes. Pas gelegd zijn de eitjes wit, later worden ze bruin. Goed geregeld want zo vallen ze minder op. Je moet er wel echt naar zoeken want ze zijn maar heel klein.

De rupsen die er uitkomen zijn in een jong stadium nog bruin maar worden later wit. Ze leven van de zaden van de waardplanten. Ze verpoppen na een viertal vervellingen en komen dan pas in maart/april van het volgende jaar als vlinder tevoorschijn. Ze brengen per jaar slechts één generatie voort.

Echt van die vlindertjes waar je vrolijk van wordt als je ze door je tuin ziet vliegen. Ze zijn bovendien erg fotogeniek.

23 april 2021

Er gaat, zo lijkt het, geen week voorbij of er wordt een milieudelict gepleegd. Je leest nooit of er gevolgen zijn voor de veroorzaker, de verontwaardiging ligt overwegend bij het publiek. Eerder deze maand was er in Bilthoven grote ophef over het kappen binnen het broedseizoen, waarbij een nest jonge eekhoorntjes omkwam.

Vandaag gaat het weer over het afschieten van Edelherten waarvoor Staatsbosbeheer geen vergunning had aangevraagd. Het was weer stil geworden rondom de Oostvaardersplassen. De aanwas van herten is natuurlijk niet tegen te houden en daarom wordt er nu, net als op de Veluwe, een streefgetal gehanteerd en de rest afgeschoten. Het streefgetal heeft als resultaat dat er In totaal zo'n 1.900 edelherten moeten worden geschoten. De provincie gaf al eerder aan dat dit minimaal twee jaar gaat duren. Inmiddels duizend herten per jaar, zo'n 83 per maand..., je wordt er toch akelig van!

Niet alleen het aantal edelherten wordt teruggebracht, ook konikpaarden en heckrunderen planten zich voort en moeten qua aantallen worden "beheerd". 23 heckrunderen zijn er tot nu toe naar de eeuwige jachtvelden geschoten en 155 konikpaarden eindigden hun leven in het slachthuis. Eerder werden er 180 konikpaarden verhuisd naar Spanje en Wit-Rusland. Daar zouden de dieren een prachtig en natuurlijk leven leiden. Ze kregen er prompt parasieten. Ook in Spanje, waar de paarden voor het beheer van een natuurgebied worden ingezet, is niet genoeg te eten, daar moeten ze dus in de winter bijgevoerd worden. Ook in Rusland worden de paarden voor beheersdoeleinden ingezet. Al dit gehannes met dieren heeft niets te maken met natuur, het is armoe. Onwillekeurig moet ik denken aan de eerste regels uit het bekende gedicht van J.C Bloem: "Natuur is voor tevredenen of legen. En dan: wat is natuur nog in dit land?" (foto's: Pyxabay)

22 april 2021

Dankzij het feit dat de luxaflex voor het raam voor het grootste deel omlaag hing, kon ik (met moeite) deze beide appelvinken fotograferen. Ze waanden zich onbespied. Ik wist niet wat ik zag toen ik ze samen op het hangende voederplankje zag. Lang leve de zonnebloemkernen, waarvan ik het laatste restje vanmorgen had neergelegd.

Ik vond de vogels erg flets van kleur maar - en dat moet ik met enige gêne toegeven - de ruiten waren ook niet om door een ringetje te halen en het avondlicht hielp ook niet mee. Ruiten maak ik in deze tijd niet vaak schoon om te voorkomen dat vogels er tegenaan vliegen.

Ik heb de Appelvink (Coccothraustes coccothraustes) de afgelopen weken een paar maal gezien en nu dan twee tegelijk. Een geweldige ervaring omdat het zulke enorm schuwe vogels zijn. Bij de minste beweging die ze waarnemen, zijn ze alweer verdwenen. Met hun zware snavel, die in de winter bruinachtig is, zijn ze in staat om harde kersenpitten te splijten.

Tussen april en juni worden de jongen grootgebracht, meestal is er één broedsel, soms twee. Morgen toch maar eens de ruit onder handen nemen, wie weet krijg ik dan nog een tweede kans om ze mooi te fotograferen. Voorlopig ben ik al blij dat ik ze weer gezien heb.

21 april 2021

Opnieuw is het weer aan het omslaan, het is veel te koud voor de tijd van het jaar en een akelige noordenwind doet weer flink z'n best. In de buurt zijn jonge pimpelmeesjes uitgevlogen en aldoor hoorde ik ze vandaag roepen. Dit moet wel slecht aflopen bij nachttemperaturen van rond het vriespunt. De natuur kan soms wreed zijn en wij mensen moeten dat accepteren. Toch vind ik het zielig, die jonge vogeltjes, net uit het warme nest, en dan zo het leven tegemoet gaan.

20 april 2020

Een dag om in te lijsten, deze 20ste april! Tijdens het tuinwerk ben ik toch maar eens even tien minuten gaan zitten om wat rond te kijken. Daar kwam de Dagpauwoog (Inachis io) langs. Heel langzaam sloop ik in zijn richting; de camera ligt voortdurend binnen handbereik. Ik zag hoe hij zijn lange tong in een bloempje van het Speenkruid stak om nectar op te zuigen. Zijn snuit zit vol stuifmeel. Dat was leuk om te zien.

Even later kwam er een Gehakkelde aurelia (Polygonia c-album) aanvliegen om te landen op een Blauw druifje. Net als de Dagpauwoog is dit een overwinteraar. Na paren en eitjes leggen (op Brandnetel!) vliegt de nieuwe generatie vanaf half juni. Dan volgt er nog een tweede generatie die vliegt tot ongeveer oktober.

De Citroenvlinder (Gonepteryx rhamni) vliegt al heel vroeg in het jaar. Wie kent hem niet! De derde overwinteraar. De Paardenbloem (Taraxarum officinale) die nu bermen en weilanden geel kleurt is een enorm belangrijke bloem voor bijen, vlinders en andere insecten. Wat een bloem lijkt is een grote verzameling buisbloempjes, alle met daarin meeldraden en een stempel. Sta eens stil bij zo'n vrolijke verzameling van gele bloemen, je staat er versteld van te zien hoeveel insecten er op zitten.

De eerste paardenbloemen zijn al uitgebloeid, ze worden opgevolgd door de Pinksterbloem (Cardamine pratensis) en dan kleuren de landerijen weer lichtpaars. Wat een heerlijke overvloed, de lente. De eerste zag ik in bloei. Nu is het wachten nog op de Oranjetip; dit kleine vlindertje gaan we de komende tijd steeds meer zien. Het vrouwtje legt haar eitjes graag op de stelen van de bloemen. Toch een mooie oogst binnen 10 minuten stilzitten... Er zijn ook voorbije jaren dat ik dagpauwoog en aurelia niet eens zag.

19 april 2021

Maar liefst vier weken loopt de natuur achter op haar normale schema. In geen vijftig jaar kwam het meer voor dat er nog zoveel bomen helemaal of hoegenaamd kaal zijn. Hoe kan dat te verklaren zijn nu we het almaar hebben over klimaatverandering, opwarming, het zeldzamer worden van koude winters enzovoort. Er is geen verklaring voor, de natuur zal altijd eigenzinnig blijven, uitzonderingen zullen altijd voorkomen, er is geen peil op te trekken.

Wel opmerkelijk is het dat het de bomen betreft die dit jaar zo laat in blad komen terwijl de planten hun normale gangetje gaan. Vanmorgen zag ik dat de Koekoeksbloem (Silene dioica) in bloei is gekomen. Voor deze plant is dit een normaal begin.

Hoe eigenzinnig een plant kan zijn, bewijst dit voorbeeld. Het zijn bloeiende bolletjes: Ipheion uniflorum. Het bolgewasje vraagt een warme plek in de zon, en de bodem mag best een beetje arm zijn. In onze tuin staan ze onder de berkenboom, zon krijgen ze nauwelijks en de grond waarin ze groeien is een plantenbak vol voedzame potgrond. Al jaren geniet ik van een steeds grotere massa bloemen. Waarom Rita van der Zalm (vooral nog bekend bij de wat oudere tuiniers) ze ooit "oude wijfjes" noemde, is me een raadsel. De Nederlandse naam is Voorjaarsster. Als ze het eenmaal naar hun zin hebben, raak je ze nooit meer kwijt. Echt een aanrader!

Blinde bijen (geslacht Eristalis) worden vaak voor kleine honingbijen aangezien. Maar de laatste hebben langere antennen dan de lengte van hun kop. Bij de Blinde bij is dat andersom. Vaak wordt de Blinde bij Bijvlieg genoemd, in ons land hebben we daar 14 verschillende soorten van en 7 daarvan zijn zeer algemeen. Alle lijken nogal op elkaar. Het zijn uitstekende bestuivers en dus heel nuttig. Correctie: ik kreeg een melding dat dit een andere zweefvlieg is: hoogstwaarschijnlijk de Bosbandzweefvlieg (Syrphus torvus)

18 april 2021

De krentenbomen staan weer overal in bloei; dit keer wel later dan in andere jaren. De bloei duurt maar kort, als de bloemen open zijn, hoeft er maar een windvlaag langs te komen en daar beginnen de bloemblaadjes alweer los te laten. Krenten hebben het zwaar in de zomer, als hitte en droogte heersen. Al snel staan ze er dan bij met bruin verdord blad. En toch lopen ze elke lente weer uit alsof er niets aan de hand was.

Nu er weer steeds meer blad aan de planten komt, komen ook de insecten weer tevoorschijn. Hier een Vuurwants (Phyrrhocoris apterus) die zich in het zonnetje zit op te warmen. Het is een soort die niet kan vliegen. Deze wantsen zijn het grootste deel van het jaar te vinden. Vooral als de zon op hun leefgebiedje gaat schijnen, worden ze snel actief. Onschadelijke, kleurrijke insecten die je dus ook niet hoeft te bestrijden.

Als de zon in het water schijnt, zie ik dat de Kleine watersalamander de vijver heeft opgezocht. In de late zomer verlaat hij het water om op het land onder een stronk o.i.d. een plekje te zoeken om te overwinteren. Voor mij betekent zijn verschijning op dit moment dat ik helaas maatregelen moet treffen die de merels er van weerhouden in het ondiepe stukje van de vijver te gaan staan vissen. Sinds twee zomers pikken ze de salamanders uit het water. Niet leuk maar ja....

Om het kikkerdril voor de nachtvorst te behoeden, zocht ik een paar latten waarop ik beschermend materiaal kon leggen. Op een van die latten zag ik het lege huis van vermoedelijk een tor. Die was verpopt, waar de pootjes zaten, is nog te zien. Wonderlijke en leuke dingen zijn dat.

Bosanemonen doen het uitstekend in de tuin, steeds groter wordt de plek die ze in beslag nemen. Kwekers hebben zich ook op deze soort uitgeleefd en het resultaat is een lavendelblauwe bloem. Ik vind hem wel heel mooi en ben blij dat hij weer terug is gekomen want de laatste vorstperiode heeft veel planten vernield.

14 april 2021

Om 05.03 uur vannacht werd ik wakker door het luide en uitbundige gezang van een merel die dicht bij het slaapkamerraam zat. Me realiserend dat wij de zomertijd hebben ingesteld, betekende dit feitelijk dat het pas even na vieren was, geen daglicht nog te bekennen. Wat zou zo'n vogel bezielen, vroeg ik me af, zou een vogel ook aan slapeloosheid kunnen lijden? En wat moeten al die andere vogels die nog met de snaveltjes in de veren zitten, zich ergeren aan die uitslover. Zouden vogels zich aan elkaar kunnen ergeren? Na ongeveer een kwartier stopte de merel met zingen om een tiental minuten later weer vrolijk verder te gaan. Dat ging zo door tot ik tegen half acht weer in slaap viel, ik hoorde nog net de roodborst zijn ochtendcantate ten gehore brengen.

12 april 2021

De bloemknoppen in de oude krentenboom popelen om zich te openen maar het blijft maar zo verdraaide koud, het komt er nog niet van.

In de vroege ochtend zit een vinkje zich op te warmen in de Iep. Vinken verblijven nog steeds in de tuin en doen zich tegoed aan de kruimels die ze op de bodem bij elkaar scharrelen. En dat is op de plekken waar andere vogels wat hogerop hun maaltje komen halen en kruimels laten vallen. Het duurt niet lang meer of ze trekken zich weer terug in de bossen om te gaan broeden.

Het blijft leuk, het ontdekken van de eerste bloeiende planten. Het is maar een klein plantje maar met het eerste bloempje van de Judaspenning.

Op de vensterbank in de huiskamer staat het vol met bakjes zaaisels. Over een week of vier, vijf moeten ze buiten worden uitgepoot, of in mijn volkstuin. Boven staan mijn geraniums te popelen om het huis uit gedragen te worden. In het warme huis beginnen ze maar vast te bloeien. Buiten zullen ze worden gekortwiekt om ze opnieuw zo ver te krijgen.

Voeren doe ik nog steeds. Het zou bijna sneu zijn daar nu al mee te stoppen. Kou en nachtvorsten blijven doorgaan maar je merkt wel dat de vogels overwegend ander voer nodig hebben, meer passend bij het nieuwe seizoen. Maar een hardnekkig volhardende duif moet de voedertafel nog even delen met de kauw die net zo brutaal de stukjes vetbol meepikt. Dan pas komen de mussen weer aan de beurt.

Poes Freek is weer de tuin binnen gekomen hoewel hij weet dat hij niet welkom is. Dat ik hem heimelijk prachtig vindt, hoeft hij niet te weten. Heel alert houdt hij in de gaten of ik hem al dan niet zal wegjagen, terwijl hij op de vogels loert.

10 april 2021

In de Achterhoek was er deze week grote onrust over een verdwaald kalf dat van zijn moeder afdwaalde. Misschien was het wel een "zij", dat vermeldt het verhaal niet. Het ging om een Lakenvelder, een ras dat gehouden wordt voor het vlees, niet voor de melk. De moeder riep niet om haar kind, ze "huilde". Mensen zochten naar het kalf maar zelfs een drone kon het niet vinden. Tot een treinbestuurde het kalfje zag lopen. Prompt stopte hij de trein en met behulp van wat mensen kon hij het dier vangen en voor het eerst maakte een kalfje een treinreis, en wel naar huis, naar z'n moeder in een stal waar het een goed leven krijgt. Iedereen blij en opgelucht. Foto: Lakenvelder stier.

Waar koeien een normaal, dus natuurlijk leven kunnen leiden trekt een koe zich terug van de kudde als ze voelt dat ze moet baren. Koe en kalf houden zich een dag of wat in het verborgene en dan introduceert de koe haar kind bij de rest van de dieren. En zo hoort het. Maar hoe is het geworden. Wij hebben de dieren hun integriteit en natuurlijk gedrag ontnomen. Koeien worden doorgefokt tot ze enorme uiers hebben en heel veel melk kunnen geven. Een kalf krijgen is middel tot productiemethode geworden. Elk jaar moet de koe een kalf krijgen om de productie op peil te houden. Als het kalf geboren is, wordt het meteen weggehaald bij de moeder en apart gezet in een hokje. Stiertjes worden gedood of opgefokt voor het vlees, de rest wordt melkkoe en ondergaat hetzelfde lot als de moeder.

Hetzelfde gebeurt met alle dieren in de bio-industrie. Het ellendige leven dat vooraf gaat aan het ei dat we bij het ontbijt eten, of als kipfilet bij de avondmaaltijd, lapt het grootste deel van onze bevolking aan z'n laars. Wat het goedkoopst is, wordt massaal gekocht, gewoon niet denken aan dat verschrikkelijke leven van de kip. Jonge kalfjes worden naar ons land gehaald, hier vetgemest en weer naar het buitenland verkocht voor de slacht. In Nederland wordt maar heel weinig kalfsvlees gegeten. Zou zo'n aandoenlijk kalfje teveel ons geweten aanspreken?

Om varkens bekommert zich ook een groot deel van het volk zich niet. Wie ooit zag hoe een moedervarken in een kooi ligt vastgeklemd om te jongen, zodanig dat ze haar biggen niet eens kan verzorgen, schieten de tranen in de ogen. Zo'n varken is niet meer dan "een ding", doorgefokt tot ze een onwaarschijnlijke hoeveelheid tepels heeft voor het veel te grote aantal biggen. En toch gaat het varkensvlees voor een habbekrats over de toonbank. Gewoon niet denken aan dat ellendevlees dat je koopt, dat is beter voor de portemonnee. Maar hoe gelukkig is het varken dat een mooi leven gegund wordt, en hoe fantastisch vinden we dat om te zien. Waarom laten we die bio-industrie dan niet verdwijnen? Geld is de wortel van alle kwaad.

7 april 2020

De vannacht gevallen sneeuw is alweer weggesmolten en heeft plaats gemaakt voor regen. Die is welkom, de bodem kan wel een stevige slok gebruiken. Toen ik opstond zag ik de Houtduif op de voedertafel zaden peuren vanonder de sneeuw. Medelijden heb ik met de vogels als onder andere roeken en kraaien die al op de eieren zitten. Wat een weer!

Hier word ik blij van: het eerste blad zit aan de berkenbomen. Binnenkort ziet de wereld er weer anders uit en vergeten we alles wat ons nog aan de winter herinnert. Behalve misschien wat planten die de vorst niet hebben overleefd. Maar dat valt te overkomen! Terwijl ik dit schrijf, hoor ik buiten de Zwartkop. Mooi dat ook die weer terug is uit Afrika.

6 april 2021

Dat was even schrikken vanmorgen: een wit besneeuwde omgeving verwacht je niet nu het lente is. Toch is dat niet vreemd; door de warme dagen die er tussentijds steeds waren, hebben we een beetje het idee gekregen dat we nu opeens teruggeworpen worden naar de winter. Maar juist die warmte is exceptioneel voor deze tijd in het jaar.

Al met al is het wel merkbaar dat de klimaatverandering steeds beter zichtbaar wordt. In de vorige eeuw was het heel normaal dat er in de maand april sneeuw viel. In de huidige eeuw is het iets dat steeds minder zal voorkomen, zo is de verwachting.

Het weer dat we momenteel beleven heeft alles te maken met de wind die uit het noordpoolgebied naar ons toe waait en het is opvallend dat dit precies in de maand april het vaakst voorkomt.

De vogels zijn minder wispelturig dan het weer. Ze kunnen hun hormoonwerking niet telkens weer aanpassen aan koude of warmere perioden. Dit pimpelmeesje stoort zich niet aan een sneeuwdek op de kast en onderzoekt vast of dit een mogelijk goede plek is voor een nestje.

5 april 2021

Een treurig begin van deze tweede paasdag: bij een grote brand die in het Gelderse Achterberg een geitenschuur in de as legde, zijn alle 250 dieren jammerlijk verbrand. Het houdt maar niet op met die stalbranden! Het vorige jaar kwamen er bij elkaar zo'n 123.000 dieren om bij stalbranden. Afschuwelijk!

Mijn gevoel, hoe onverklaarbaar ook, fluistert me steeds in dat ik mijn verwachtingen van de lente niet hooggespannen moet laten zijn. Het is een voorgevoel en de dag van vandaag onderschrijft dat. Regen, harde wind, hagel en sneeuw wisselen elkaar af, met af en toe een stukje blauw om me om de tuin te leiden. Want: mispoes, daar komt weer zo'n zwaar gevulde donkere wolk aan gewaaid om haar lading over de tuin te laten vallen...

2 april 2021

Nooit eerder waren ze uit het bos gekomen maar momenteel doen ze dat wel. Damherten die in het bos geen eiwitrijk gras kunnen vinden, zie hun kans schoon in de berm langs de autoweg tussen Velp en Rheden (Gld) en komen met een grote groep na de schemer op dit voor hun gevaarlijke stuk grond hun magen vullen. Dit heeft afgelopen week al tot aanrijdingen met auto's geleid. De herten kunnen het bos verlaten doordat er een stuk van het raster kapot is. Dat is al lang zo, en edelherten maakten er vorig jaar al gebruik van. Op aandringen van o.a. boswachters is de Provincie bereid om het hek te repareren, maar pas na de zomervakantie. "Eerst moet nog een natuurtoets worden gedaan, een vergunning worden aangevraagd en een aannemer gezocht.". De bureaucratie ten top gedreven! Hoeveel slachtoffers gaan er tot die tijd nog vallen?

Het vorig jaar was er in de wijde omgeving waar ik woon geen kikkerdril te vinden en leden van mijn tuinclub die wel zo gelukkig waren, ruilden onderling dril uit aan mede-vijverhouders. Ook onze vijver bleef leeg. Dit jaar is het anders, zowel in mijn volkstuinvijvertje als de vijver bij huis paarden de bruine kikkers (Rana temporiana) met als gevolg mooie klompen dril. Gelukkig maar, ik maakte me al zorgen over de kikkergemeenschap!

Een hongerige, opvallend uitziende Turkse tortel kwam voorbij in onze tuin maar was erg schuw en lang bleef hij niet. Op zijn veren was een licht vlekkenpatroon te zien, hetgeen hem een heel vreemd uiterlijk gaf. Naspeuring wat hiervan de oorzaak zou kunnen zijn leverde niets op en ook op Waarneming.nl kon men niet helpen. Het was dus gokken: genetische afwijking, niet goed geruid verenpak, jammer dat het niet duidelijk wordt. Ik had zo'n duifje nog niet eerder gezien en waarschijnlijk blijft het ook bij deze enige keer.

Er vliegen opvallend veel zevenstippelige lieveheersbeestjes (Coccinella septempunctata) rond. Van de ongeveer 50 soorten die in ons land voorkomen, is dit de meest algemene. Fijn dat deze jagende soort - zowel larve als volwassen kever - de bladluizen onschadelijk maken, maar die heb ik nog niet gezien. De larven zijn er vanaf mei, ze zijn blauwachtig van kleur en zien er wat pukkelig uit. Vanaf het uitkomen van het ei tot het stadium van verpoppen werkt zo'n larve tegen de 600 bladluizen weg. Er is een leuke website waar je al die kevertjes en hun diverse larven kunt determineren: stippen.nl

31 maart 2021

Wie er de gelegenheid voor heeft, is blij met deze mooie dagen. Prima weer om de tuin eens aan te pakken. Overal om je heen klinkt vogelzang, allemaal bedoeld om territoria af te bakenen en partners te lokken. De Heggenmus (Prunella modularis) schalt zijn liedje in het rond, zingen heet het, maar het klinkt meer als een kort maar hevig scheldpartijtje. Het vrouwtje doet het met meerdere mannetjes, zeker is maar zeker. Op hun beurt helpen meerdere mannen vaak mee bij het grootbrengen van de jongen. De schaduw op de kop van deze vogel zouden de indruk kunnen wekken dat het een andere soort is, maar het is echt een Heggenmus.

Hoog in de berkenboom zat een Pimpelmees (Cyanistes caeruleus) te zingen. Soms moet je even kijken welke vogel je hoort want de mezen kunnen een scala aan geluiden voortbrengen. De blauwe petjes van de pimpels hebben een belangrijke functie, hoe fraaier ze zijn, hoe meer belangstelling de vrouwtjes hebben. Pimpelmezen zijn in staat uv-licht waar te nemen en de blauwe kruinveertjes reflecteren dat.

In de afgelopen dagen waren er veel dagpauwogen (Aglais io) te zien. Een prachtige, grote dagvlinder die als overwinteraar nu vliegt tot ongeveer eind mei. Als de eitjes die de nieuwe generatie moeten voortbrengen zijn gelegd, sterft deze voorjaarsgeneratie. Eigenlijk zou elke natuurliefhebber de Grote brandnetel in de tuin moeten laten groeien. Dat is bij uitstek de plant die hierbij nodig is. En bedenk: het gaat bar slecht met de vlinders.

Insecten zijn in het voorjaar zeer gebaat met al die leuke bloembolletjes die tegenwoordig volop te koop zijn. Zet je tuin er lekker vol mee, later in het jaar verdwijnt het groen onder en tussen de rest van je planten. Er bloeit nu zoveel dat bijen en vlinders er enorm mee geholpen worden.

29 maart 2021

Met een tweetal insectenspecialisten het bos in gaan is weer eens wat anders dan in je uppie. Snel kom je niet vooruit want er wordt nauwkeurig gezocht en bekeken. Onder stronken, stukken schors, zelfs dierlijke uitwerpselen worden aan een onderzoek onderworpen. Wat niet vreemd is want daar vind je soms de leukste verrassingen, zo heb ik ook zelf ondervonden.

Dood hout is van belang in een bos vanwege vogels en insecten die er een deel van hun leven in doorbrengen. Onder een vermolmde stronk lagen meerdere larven van een boktor. Waarschijnlijk die van de Grijze boktor (Rhagium inquisitor) die het meest voorkomt op de zanderige Veluwe. Ook wel Gewone dennenboktor genoemd; hij leeft van dood hout en houdt zich op onder de schors van gevelde stammen en stronken naaldhout.

In de herfst gaat zo'n keverlarve zich verpoppen en doet dat in een zogenaamde poppenwieg. Prachtig om te zien hoe met kleine houtspaandertjes een soort nestje wordt gebouwd waarin de kever de winter doorbrengt. In het voorjaar komt hij tevoorschijn. Het ontwikkelingsproces duurt twee tot drie jaar. De kevers zijn onschadelijk maar zijn weer belangrijk als voedsel voor andere dieren.

Een andere larve die we zagen was die van de Zwartkopvuurkever (Pyrochroa coccinea). Deze kever, een echte bossoort, leeft ook onder de schors maar op een andere manier. Het is een jager die juist uit is op de larven van de hout-etende boktor, de letterzetter en andere keversoorten.

Tot slot vandaag nog een foto van deze Zwartkopvuurkever. Een mooi en opvallend insect. Eenmaal volwassen voedt hij zich met stuifmeel van bloemen, berkensap, en honingdauw van bladluizen.

28 maart 2021

Vanmorgen, tijdens een rondje door de tuin, zag ik dat de eerste bosanemonen in bloei kwamen. Doordat ik deze site voor mezelf ook gebruik als natuurkalender, zag ik dat ze nogal eens op verschillende data kunnen gaan bloeien; dat kan weken schelen, al naar gelang het weer zich ontwikkelt. Dit voorjaar hebben we te maken met een enorm wisselend weerbeeld van hoge en lage temperaturen plus veel koude oostenwind.

Ook de Voorjaarshelmbloem heeft er een beetje last van. Bloemen genoeg maar ze blijven grotendeels dicht. Al die wind die we tegenwoordig hebben, vind ik wel heel opvallend. Het maakt dat het op luwe plekken heerlijk kan zijn als de zon schijnt, en op open plekken juist weer koud kan aanvoelen. Een beetje standvastigheid zou wel weer eens prettig zijn.

De Citroenvlinder laat zich zien zodra de dag maar een beetje opwarmt. Op de vele primula's in de tuin, die zich overvloedig uitzaaien, kan de vlinder haar kostje met gemak bij elkaar scharrelen.

Soms vind je op een bepaalde plek veel kapotte slakkenhuisjes. Dan kun je de conclusie trekken dat er een zanglijster is die de huisjes kapot heeft geslagen om de inhoud te kunnen eten. En op de losse bodem gaat dat nu eenmaal minder goed dan op een paar stenen. Slim toch?

25 maart 2021

Kòmt er een keer een Staartmees (Aegithalos caudatus) in de tuin, en dan vliegt hij meteen weer weg, hangt nog even aan een tak en is weer foetsie. Zo zijn ze, die kleine aardige vogeltjes die zo'n 8 gram wegen en inclusief staart ongeveer 15 cm lang zijn. Ik snap nooit dat ze de winter doorkomen, zeker als het dan vriest. Om te voorkomen dat ze dood vriezen, kruipen ze dicht tegen elkaar om warm te blijven.

In onze berkenboom wonen berkenwantsjes en momenteel zijn ze weer massaal te zien op de vegetatie onder de boom. In dit geval op de bladeren van een bolgewasje, waar er tientallen te zien waren.

Als je goed kijkt, zie je overal in de bermen, langs de stoepen en grasveldjes paarse frutsels staan met in elkaar gefroemelde blaadjes. Maar ze hebben wel bloempjes. Het is de Paarse dovenetel (Lamium purpureum), een kanjer onder de wilde planten. Zolang het niet vriest, bloeit hij, al doet hij dat uitbundiger als de temperatuur stijgt. Na de bloei, komen de zaadjes en die hebben een zg. mierenbroodje. Daar gaan de mieren mee aan de haal en helpen onbedoeld mee het zaad te verspreiden.

23 maart 2021

Vanmorgen de eerste Bruine kikker (Rana temporaria) in de vijver gezien. Een vrouwtje, ze maakt geen geluid maar wacht geduldig op een bronstig mannetje. Als er vannacht een bui valt en het niet te koud wordt, zou die zomaar kunnen arriveren. Zou deze vrouw dezelfde zijn van vorig jaar? Het zou zomaar kunnen, kikkers kunnen met gemak 10 jaar oud worden.

Gisteren zag ik tegen het vallen van de avond een Blauwe reiger (Ardea Cinerea) zitten op een van de schoorstenen in de straat. Reigers beginnen al heel vroeg in het jaar aan nestbouw, zelfs al in januari. Ze moeten veel eten om in goede conditie te komen voor het grootbrengen van hun jongen. Reigers eten niet alleen vis, maar ook jonge ringslangen, insecten, muizen en natuurlijk ook kikkers. Daarom staan ze ook nogal eens bij tuinvijvers te kijken of daar een salamander, kikker of pad te vangen is.

Een paartje kauwen (Corvus monedula), komt in de ochtend dagelijks op de voertafel omdat ze weten dat er dan een nieuwe verkruimelde vetbol is neergelegd. Daar zijn ze verzot op, net als bijna alle vogels, groot en klein, met dikke of ragdunne snaveltjes. Daarom is het verkruimelen ook zo leuk. Als de kauwen gaan broeden vind ik ze eventjes minder leuk omdat ze nesten uithalen en eieren en jonge vogeltjes aan hun eigen kuikens voeren. Voor de rest van het jaar bewonder ik ze. Ze zijn mooi en slim, hebben een aandoenlijk liefdesleven en zijn hondstrouw aan hun partner. Het is maar net hoe je het bekijkt!

Nu het groen in de borders opschiet heeft de Zanglijster (Turdus philomelos) weer wat te scharrelen. De vogels broeden wel driemaal per jaar en krijgen dan door de bank genomen vier jongen. Het vrouwtje broedt haar blauwe eitjes in twee weken uit. Zingen kan de lijster als de beste, wie wordt niet euforisch als in het voorjaar het prachtige lijsterlied weer klinkt.

21 maart 2021

Ik kom niet zo vaak meer in het bos achter ons huis, terwijl ik dat vroeger meermalen per week deed. Ik wordt humeurig van de overweldigende massa dood hout die na het jaarlijks kappen van bomen in het bos achterblijft. Het maakt het bos ongastvrij voor grotere zoogdieren die je hier dan ook nauwelijks nog ziet. Eigenaren van landgoederen en natuurgebieden moeten tegenwoordig zorgen voor meer eigen geld om hun bossen te onderhouden. Ze doen dit vaak door de verkoop van hout. Door teveel oogsten kan er een tekort ontstaan aan dood hout wat nadelig is voor de vorming van een compleet ecosysteem. Natuurlijk beheerde bossen ogen daardoor veel mooier en diverser aan insecten dan productiebossen. Ook een combinatie van beide komt voor en dat is in "mijn bos" aan de orde.

Dood hout is een onderdeel van de kringloop in een bos. Bomen gaan na verloop van tijd dood door ziekte of vallen om door een storm. Als het hout is doodgegaan boren allerlei insecten gaten in het hout, waarin schimmels en bacteriën het hout kunnen afbreken. Dode bomen zijn ook belangrijk voor vleermuis, boommarters en spechten. Dood hout is dan ook echt nodig in een bos voor een goede biodiversiteit. Maar de enorme hoeveelheid die hier ligt heeft meer - en misschien wel alles - te maken met bezuiniging.

Ik ging gisteren eigenlijk alleen even kijken hoever de lariksen al zijn, of er al bloeiwijzen te zien zijn. Dat was nog niet zo. Er zijn 15 verschillende soorten lariks, waarvan er van nature maar één soort in West-Europa voorkomt en dat is de Europese lariks (Larix decidua). Decidua betekent loof verliezend, alle naalden vallen er in een keer af. Andere naaldbomen doen dat beetje bij beetje en kunnen er wel zeven jaren over doen eer de hele massa vernieuwd is. In de bossen wordt meestal de Japanse lariks (Larix Kaempferi) aangeplant. Omdat beide soorten sterk aan elkaar verwant zijn ontstaan er daardoor veel kruisingen. De nu verschijnende naalden zijn nog heel zacht, ze worden uiteindelijk stug. Larix is eenhuizig, mannelijke en vrouwelijke bloeiwijze aan dezelfde boom.

Er zijn enkele plekken in dit bos waar de edelherten zich nog ophouden. Zo zag ik een drietal mannelijke herten, ver in het bos vanwege de mensendrukte. Met mijn camera kon ik een van hen met moeite isoleren en zag dat ze alweer bezig zijn de nieuwe geweien op te zetten. Voor wandelaars is het wild altijd een traktatie.

20 maart 2021

De astronomische lente neemt vandaag een aanvang. Op school leerden we dat die op de 21ste Maart begint, maar in werkelijkheid gebeurt dat zelden. De aarde heeft niet genoeg aan 365 dagen om exact de seizoenen te doorlopen. De aardbol heeft er 5 dagen en bijna 49 seconden meer voor nodig en daardoor begint de lente ook ieder jaar bijna 6 uur later dan de vorige. Deze lente begint na een nachtvorst die de vijver met een laagje ijs bedekte, en een frisse dagtemperatuur van slechts 8 graden. Deze Kauw, die zich van mij niets aantrekt, zit vlak voor het raam op mijn berijpte viooltjes.

Als straks de zon weer hoger klimt staan alle bloempjes weer in het gelid. De merelvrouw voelt wat ze moet gaan doen: nestelen, en is daarmee al begonnen. Wanneer de lente begint is ooit in 1780 bedacht door een van de eerste internationale organisaties die zich bezig ging houden met de indeling van het natuurlijke jaar in vier seizoenen: Societas Meteorologica Palatina.

Gisteren ben ik maar eens serieus begonnen met het ordenen van de tuin. Tijdens het afknippen van dode takjes ontdekte ik deze mooie sneeuwwitte anemoontjes. Zouden ze de nachtvorst overleven? Voor de zekerheid bedek ik 's avonds nog maar even de bloeiende plantjes met grote plantenpotten. In een niet al te grote tuin is dat de moeite wel waard.

Steeds meer sijsjes komen af op de zonnebloemkernen die ik in de herfst kocht. Terwijl de winter in het geheel niet zoveel voorstelde heb ik meer vogels gezien dan in heel wat vorige winters. Al een paar maal de Appelvink, een Goudvink, de Keep en ook dus weer sijsjes. Dat was wel weer eens fijn, na alle keren dat ik ze zo gemist had.

In april gaan de kepen die in ons land verblijven weer retour naar hun broedgebieden in het noorden. Dit jaar waren er als gevolg van strenge kou daarginds, meer kepen dan ooit te zien. Kepen broeden zelden in ons land maar er zijn wel enkele incidentele gevallen vastgesteld. Soms blijven enkele kepen in ons land achter maar tot broeden komt het dan niet omdat er eenvoudig geen partner te vinden is. Dat zal ook het geval zijn met onze vaste bezoeker die regelmatig de voertafel bezoekt. In de zomer heeft de Keep (Fringilla montifringilla) een zwarte snavel en een zwarte glanzende kop.